นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 219 กรกฎาคม - สิงหาคม 2562

46 นิตยสาร สสวท ดร.นุศวดี พจนานุกิจ • นักวิชาการ สาขาเทคโนโลยี สสวท. • e-mail: nphot@ipst.ac.th ลมเจ้าปัญหา ชักชวนและกระตุ้นความสนใจ รู้หรือไม่ วาฬเคยเป็นสัตว์บกนะ ค�ำถามชวนรู้ การเรียนกระตุ้น ความคิด กิจกรรม “ลมเจ้าปัญหา” เป็นการจัดกิจกรรมที่ให้นักเรียนได้เรียนรู้วิทยาศาสตร์ ผ่านขั้นตอน การประดิษฐ์และศึกษากลไกการท�ำงานของของเล่น โดยมีเป้าหมายเพื่อให้นักเรียนในชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 - 3 เข้าใจการเชื่อมโยงและประยุกต์ใช้ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์กับสิ่งแวดล้อมรอบตัว โดยกิจกรรมนี้จะสอดแทรก ความรู้เรื่องวาฬ การหายใจของวาฬ ที่สามารถสังเกตได้ว่า เมื่อวาฬโผล่ขึ้นมาหายใจบนผิวน�้ำจะมีหยดน�้ำเล็กๆ พุ่งออกมาเป็นฝอย ซึ่งเกิดจากความแตกต่างของอุณหภูมิในบรรยากาศ และในเรื่องความเร็วลมที่ท�ำให้ลูกบอล ลอยตัวขึ้น ซึ่งเกิดจากความแตกต่างระหว่างความดัน กิจกรรมนี้ท�ำให้นักเรียนเกิดความคิดสร้างสรรค์ ฝึกทักษะ การใช้วัสดุอุปกรณ์จากการสร้างของเล่น และเกิดความสนุกสนาน ซึ่งน�ำไปสู่การรักในการเรียนวิทยาศาสตร์นั่นเอง ก่อนจะเข้าสู่ขั้นตอนการท�ำกิจกรรม ผู้สอนน�ำผู้เรียนเข้าสู่กิจกรรมโดยการเปิดวีดิทัศน์ ที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับวาฬ ที่โผล่ขึ้นมาหายใจบนผิวน�้ำ ดังตัวอย่างภาพของวีดิทัศน์ ในภาพ 1 ภาพ 1 วาฬที่โผล่ขึ้นมาหายใจบนผิวน�้ำ ที่มา https://www.youtube.com/watch?v=jHu4d-NV8Hk และตั้งค�ำถามกระตุ้นความสนใจของนักเรียนว่า สิ่งที่วาฬ พ่นขึ้นมาคืออะไร ท�ำไมวาฬต้องขึ้นมาหายใจบนผิวน�้ำ วาฬ มีลักษณะเหมือนมนุษย์อย่างไร ซึ่งเป็นการน�ำหลักการทาง วิทยาศาสตร์มาอธิบายปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติได้ • จมูกของวาฬอยู่ตรงไหน (แนวค�ำตอบ รูจมูก ของวาฬอยู่บนหลัง วาฬหายใจได้เหมือนมนุษย์ โดยผ่านรูจมูก 2 รู) • สิ่งที่วาฬพ่นออกจากหลังวาฬคืออะไร และเกิดขึ้น ได้อย่างไร (แนวค�ำตอบ ขณะที่วาฬโผล่ขึ้นมาบน ผิวน�้ำ จะมีการพ่นน�้ำออกมาเป็นฝอยคล้ายน�้ำพุ ซึ่งที่จริงไม่ใช่น�้ำที่วาฬพ่นออกมา แต่เป็นลมหายใจ ออกของวาฬที่มีไอน�้ำปนอยู่ด้วย เมื่อไอน�้ำ กระทบกับอากาศบริเวณนั้นซึ่งมีอุณหภูมิต�่ำกว่า จึงรวมตัวเป็นหยดน�้ำเล็กๆ พุ่งออกมาเป็นฝอย คล้ายน�้ำพุ) เมื่อประมาณ 65 ล้านปีก่อน บรรพบุรุษของวาฬเป็นสัตว์กินเนื้อ อาศัยอยู่บนบก มี 4 ขา มีชื่อว่า "มีโซนิก" แล้วมี วิวัฒนาการเป็นสัตว์สะเทินน�้ำสะเทินบกภายในเวลา 10 ล้านปี จากนั้นขาหลังค่อยๆ หดและเล็กลง จนต่อมาเมื่อประมาณ 24-26 ล้านปีก่อน กระดูกและข้อต่อก็หดเล็กลงจนไม่มีโผล่ออกมาให้เห็น แต่ในปัจจุบันกระดูกส่วนของขาหลังยังคงมีอยู่ แต่เป็น อวัยวะภายในที่มีขนาดเล็ก และท�ำหน้าที่เป็นเพียงที่ยึดติดของอวัยวะสืบพันธุ์เท่านั้น กลายเป็นวาฬที่เราเห็นในปัจจุบัน