นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 219 กรกฎาคม - สิงหาคม 2562

47 ปีที่ 47 ฉบับที่ 219 กรกฎาคม - สิงหาคม 2562 การเดินทางของวาฬ วาฬเหมือนหรือต่างกับมนุษย์ วาฬเป็นสัตว์ประเภทเลี้ยงลูกด้วยน�้ำนมที่มีขนาดใหญ่ แม้จะไม่มีขนปกคลุมล�ำตัวเหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน�้ำนม ชนิดอื่นๆ แต่วาฬรักษาความอบอุ่นในร่างกายด้วยไขมันในชั้นใต้ผิวหนัง วาฬอาศัยอยู่ในมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ มีหลากหลาย สายพันธุ์ แต่ละสายพันธ์ุมีรูปร่าง ลักษณะ และถิ่นที่อยู่อาศัยแตกต่างกันไป แต่ทุกสายพันธ์ุของวาฬต้องขึ้นมาบนผิวน�้ำทุกๆ 20 นาที เพื่อปล่อยลมหายใจออก ขณะที่ปล่อยลมหายใจออกนั้น จะมีไอน�้ำและละอองน�้ำเหมือนน�้ำพุพ่นออกมาจาก อวัยวะพิเศษเป็นรูกลมๆ ที่อยู่ตรงส่วนหัว ด้วยเหตุนี้นี่เอง นักล่าวาฬจึงสังเกตและพบวาฬได้ง่าย วาฬและมนุษย์จัดเป็นสัตว์ประเภทเลี้ยงลูกด้วยน�้ำนมเช่นเดียวกัน จึงมีความคล้ายคลึงกันทางด้านระบบต่างๆ ภายในร่างกาย เช่น มีปอดเป็นอวัยวะในการแลกเปลี่ยนออกซิเจน วาฬออกลูกเป็นตัว ครั้งละ 1 ตัว ลูกของวาฬจะกินนม จากเต้านมของแม่เหมือนสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน�้ำนมทั่วไป เต้านมของวาฬมี 1 คู่ อยู่ในร่องท้องของวาฬตัวเมีย ขณะที่กินนม ลูกวาฬจะว่ายน�้ำเคียงข้างไปพร้อมกับแม่ และที่ส�ำคัญวาฬก็มีหัวใจ 4 ห้องเหมือนกับมนุษย์ ลมหายใจของน้องวาฬ วัตถุประสงค์ เพื่อสังเกตสิ่งที่เกิดขึ้น เมื่อลมหายใจปะทะกับอากาศภายนอก อุปกรณ์ 1. ถุงพลาสติก 2. หนังยาง กิจกรรม ให้นักเรียนหายใจเข้าไปในถุงพลาสติกแล้วปิดปากถุง สังเกตการเปลี่ยนแปลง จากกิจกรรมนี้ การที่เราหายใจใส่เข้าไปในถุงแล้วสังเกตเห็นมีควันสีขาว ภายในถุง เนื่องจากอากาศภายในถุงมีอุณหภูมิสูงกว่าอากาศที่มีอยู่ภายนอก ซึ่งมี อุณหภูมิต�่ำกว่า ท�ำให้เกิดควันสีขาวเกาะรอบถุง กิจกรรมนี้สามารถเชื่อมโยงกับ ปรากฏการณ์การพ่นน�้ำของวาฬได้ ซึ่งเกิดขึ้นจากการหายใจของวาฬนั่นเอง โดย ลมหายใจของวาฬที่มีอุณหภูมิสูงกว่าอากาศบนผิวน�้ำบริเวณนั้นที่มีอุณหภูมิต�่ำกว่า ท�ำให้ไอน�้ำเกิดการควบแน่น และถามนักเรียนว่าเคยสังเกตหรือไม่ว่าเมื่อเราอยู่ บนที่สูง เช่น ยอดเขา ซึ่งอุณหภูมิของอากาศต�่ำกว่าอุณหภูมิในร่างกายเรา เวลาเรา หายใจออกจะเห็นควันขาวๆ ลอยออกมาจากจมูกหรือปากของเรา ควันที่เกิดขึ้นนั้น เกิดจากการปะทะกันระหว่างความร้อนจากลมหายใจกับอุณหภูมิที่อยู่ภายนอกนั่นเอง มาท�ำของเล่นกันเถอะ น�ำเข้าสู่การประดิษฐ์ของเล่นในกิจกรรมลมเจ้าปัญหา โดยการพูดคุยกับ นักเรียนในเรื่อง การหายใจของมนุษย์ และของวาฬ ก่อให้เกิดลมได้อย่างไร และลม ที่เกิดขึ้นจากการเป่าของมนุษย์นั้นสามารถท�ำอะไรได้บ้าง และให้นักเรียนดูวีดิทัศน์ การประดิษฐ์ของเล่น https://www.youtube.com/watch?v=-YOawXRXD4Q ภาพ 1 วาฬพ่นน�้ำ และไอน�้ำที่เกิดจากการเป่า ถุงพลาสติก ที่มา http://www.prachachat.net/news_de- tail.php?newsid=1262667558# วีดิทัศน์การประดิษฐ์ของเล่น