นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 223 มีนาคม - เมษายน 2563

34 นิตยสาร สสวท.ิ ต ภา 1 ลักษณะและส่วนประกอบของไวรัส SARS-CoV-2 ที่เป็น สาเหตุของโรคโควิด-19 ที่มา ดัดแปลงจาก https://www.vox.com/science-and- health/2020/3/11/21173187/coronavirus-covid-19 -hand-washing-sanitizer-compared-soap-is-dope คำำถามเกี่่� ยวั บโร COVID-19 เพื่่� อ ารเรียนร้� และทำำ วามเข้้าใจโดยใช้้วิ ยาศาสตร์ ? ? รองศาสตราจารย์ ดร. ธีรศักดิ� โรจนราธา • ภาควิชาเภสัชเคมี คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร • e-mail: Rojanarata_t@silpakorn.edu นพรัตน ผดุงเจริญ • นักศึกษาปริญญาเอก สาขาวิชาวิทยาการทางเภสัชศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร ธนา ธนายุตสิริ • นักศึกษาปริญญาเอก สาขาวิชาวิทยาการทางเภสัชศาสตร์ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร การเรียนกระตุ้้� น ความคิด สถานการณ์การระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 หรือโรคโควิด-19 (Coronavirus disease 2019 หรือ COVID-19) นอกจากจะส่งผลทำ �ให้คนไทยและทั่วโลกเกิดความหวาดวิตกแล้ว วิถีชีวิตและพฤติกรรมของผู้คน ยังมีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างเห็นได้ชัดเจน เช่น การสวมหน้ากากอนามัย พกเจลแอลกอฮอล์สำ �หรับล้างมือไว้ติดตัว ใช้บริการซื้้� อสินค้าหรือสั่งอาหารออนไลน์เพิ่มขึ้น ทำ �งานจากที่่้าน ตลอดจนสอนและเรียนออนไลน์อย่างจริงจังด้วย ความจำ �เป็น นอกจากนี้ โรคโควิด - 19 ยังทำ �ให้เกิดคำ �ถามหลายคำ �ถาม ซึ่่� งหากเราได้พยายามค้นหาคำ �ตอบ ก็จะพบว่า คำ �ถามเหล่านี้เป็นบทเรียนอย่างดีสำ �หรับเรียนรู้และทำ �ความเข้าใจโดยใช้วิทยาศาสตร์ คำำถาม างชีีววิ ยา ี วิ ารตรวจวินิจฉััยโร โควิิด-19 ทำำอย่างไริ นิจั ยิ ด่ คำำตอบ โรคโควิด-19 เกิดจากเชื้อไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ ที่่ีชื่อว่า SARS-CoV-2 ซึ่่� งจัดเป็นไวรัสชนิดอาร์เอ็นเอ (RNA virus) นั่นหมายความว่า ไวรัสนี้เก็บข้อมูลทางพันธุกรรม ไว้บนสายอาร์เอ็นเอซึ่่� งเป็นกรดนิวคลีอิกชนิดหนึ่งแทนที่ จะเป็นดีเอ็นเอ (DNA) แบบของคนเรา อาร์เอ็นเอของ ไวรัสชนิดนี้้ียีนซึ่่� งเป็นรหัสสำ �หรับสร้างโปรตีนที่่ำ �เป็น เช่น เอนไ์ RNA-dependent RNA polymerase (RdRP) ใช้สำ �หรับสังเคราะห์และเพิ่มจำ �นวนอาร์เอ็นเอ โปรตีน nucleocapsid (N) ทำ �หน้าที่่่อหุ้มและปกป้องอาร์เอ็นเอ โปรตีน envelope (E) เป็นเปลือกหุ้มชั้นนอกและช่วยทำ �ให้ ไวรัสออกจากเ ลล์หนึ่งเพื่อไปยังเ ลล์อื่นได้ รวมถึงโปรตีน spike (S) ซึ่่� งมีลักษณะเป็นปุ่มยื่นออกมาจากเปลือกหุ้ม ทำ �หน้าที่่ับกับตัวรับบนเ ลล์ของสิ่งมีชีวิต ทำ �ให้ไวรัสเกาะ ติดเ ลล์และบุกรุกเข้าไปในเ ลล์ได้ เนื่องจากยีนที่ใช้ในการ สร้างโปรตีนเหล่านี้อยู่บนอาร์เอ็นเอของไวรัสเท่านั้น แต่ ไม่พบในมนุษย์ การตรวจพบอาร์เอ็นเอซึ่่� งมียีนดังกล่าวอยู่ ในร่างกายของคนเรา จึงใช้แสดงว่าบุคคลนั้นติดเชื้อไวรัสได้ ปัจจุบันการตรวจวินิจฉัยมาตรฐานสำ �หรับโรคโควิด-19 จึง ใช้วิธีการตรวจหายีนของไวรัส SARS-CoV-2 ในตัวอย่าง ที่่่งตรวจ เช่น สารคัดหลั่งในโพรงจมูกหรือลำ �คอ ซึ่่� งชุด นำ� �ยาตรวจหาไวรัส SARS-CoV-2 ที่ใช้ในประเทศไทย จะตรวจหายีนเป้าหมายอย่างน้อย 2 ยีน ซึ่่� งอาจจะแตกต่าง กันขึ้นอยู่่ับผู้ผลิต เช่น ในบางชุดตรวจตรวจหายีน N ซึ่่� ง เป็นรหัสสำ �หรับสังเคราะห์โปรตีน N และยีน ORF-1b ในขณะที่บางชุดตรวจตรวจหายีน RdRP, E และ N