นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 226 กันยายน - ตุลาคม 2563

49 ปีที่ 48 ฉบับที่ 226 กันยายน - ตุลาคม 2563ี ที่ ั บี่ ั นุ ล นานาสาระ และข่่าวสาร ปทิต จตุพจน์ • บทความจากคลังความรู้ SciMath • https://www.scimath.org ทำ �ไ เมื่� อเวลาผ่่านไปเราถึึงแก่? ผิวหนังที่เริ่มไม่เต่งตึง เส้นผมที่เริ่มกลายเป็นสีขาวซี มีขนขึ� นบนตำ �แหน่งต่างๆ ของร่างกายที่่ันไม่ควรจะขึ� น สิ่งเหล่านี� คืออาการที่สามารถ บได้้ในผูู้้งอายุทั่วไป ไม่ใช่เพีียงแค่ในมนุษย์ แต่สัตว์เกือบทุกชนิดก็็มีอาการเหล่านี� เช่นกันเมื่ออายุของ วกมัน เริ่มมากขึ� นเรื่อยๆ แต่มีสัตว์อยู่หนึ่งชนิดที่่ไม่ได้้มีอาการแบบนั� น ชื่อของมันก็คือ “Moon jellyfish” หรือ “แมงกะพรุุน ระจันทร์” ที่่ีชีวิตดั่่งอมตะ แมงกะพรุนพระจันทร์มีช่วงชีวิตแตกต่างจากสิ่งมีชีวิตทั่วไป โดยในช่วงแรกจะมี รูปร่างคล้ายดอกไม้ทะเลเล็กๆ แล้วเปลี่ยนแปลงรูปร่างจนในทีุ่่ดกลายมาเป็นรูปร่างแมงกะพรุน อย่างที่เห็น สิ่งมีชีวิตจำ �พวกแมงกะพรุนนี้้ักจะสืบพันธุ์โดยไม่อาศัยเพศ รวมถึงสามารถ่ อมแ มร่างกายของตัวเองได้ เมื่อแมงกะพรุนพวกนี้ตาย เ ลล์ของมันสามารถ่ อมแ มตัวเอง แล้วเกิดใหม่ได้! สำ �หรับมนุษย์แล้ว ความชราภาพนั้นเป็นสิ่งที่ไม่อาจ หลีกเลี่ยงได้ ซึ่่� งในทางทฤษฎีแล้วสาเหตุของความชรามี หลายสาเหตุมาก ซึ่่� งผู้เขียนได้ลองเรียบเรียงมามีดังนี้ 1. ความเสียหายที่เกิดจากการออกิ เดชัน คือการ ที่กระบวนการเมตาบอลิึ ม (กระบวนการเผาผลาญพลังงาน) ของเรานั้น ทำ �ลายตัวเราเองที่ละเล็กทีละน้อยไปเรื่อยๆ เนื่องจากมีการสร้าง Reactive Oxygen Species (ROS) ที่ สามารถออกิ ได์ และสร้างความเสียหายให้แก่เ ลล์ต่างๆ ในร่างกายได้ 2. การกลายพันธุ์ของเ ลล์ เมื่อเวลาผ่านไป DNA ได้รับความเสียหายจากกิจกรรมต่างๆ ของเรา ทำ �ให้เ ลล์ที่ เกิดการกลายพันธุ์์ีเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ การทำ �งานของเอนไ์ ก็ด้อยประสิทธิภาพลง ทำ �ให้การ่ อมแ มร่างกายไม่เป็นไป ตามปกติ 3. ความเสียหายจากการที่ไมโทคอนเดรียทำ �งาน ผิดปกติ ไมโทคอนเดรียนั้นเกิดการกลายพันธุ์ได้ง่ายกว่า นิวเคลียสใน DNA ประมาณ 10 – 20 เท่า ซึ่่� งสามารถทำ �ให้ การสร้างพลังงานลดน้อยลง การผลิต ROS ที่่ำ �ลายเ ลล์ ต่างๆ ของร่างกายเพิ่มขึ้น และทำ �ให้เ ลล์ตายได้ 4.การหดสั้นลงของ telomeres คือการที่โครโมโ ม ของเ ลล์นั้นหดสั้นลงเรื่อยๆ เมื่อเกิดการแบ่งเ ลล์จาก กระบวนการ DNA Replication ส่งผลให้ในความสามารถ ในการแบ่งเ ลล์มีข้อจำ �กัด กระบวนการนี้สามารถบำ �รุง รักษาได้ด้วย Telomerase แต่เป็นที่่่าเสียดายที่่่างกาย ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมนั้นไม่ค่อยมีเอนไ์ ตัวนี้ 5.การสูญเสีย Epigenome คือการที่เ ลล์สูญเสีย ลักษณะตัวตนของตัว เอง ไป ทำ �ให้เ ลล์นั้นเกิดการ เปลี่ยนแปลงไปเป็นเ ลล์อื่นแทน เช่น การมีขนที่เหมือนผม ขึ้นในที่ประหลาดๆบนร่างกาย (แขน ขา หลัง) ราวกับว่า ร่างกายไม่รู้้่าควรจะเอาขนนั้นไปไว้บนศีรษะ สาเหตุดังที่กล่าวมาแล้ว มีหลายอย่างเป็นสิ่งที่ ไม่อาจหลีกเลี่ยงได้ ซึ่่� งนำ �พาร่างกายของพวกเราทุกคนไปสู่ วัยชราอย่างช้าๆ หรือบางคนอาจจะทำ �กิจกรรมบางอย่าง ที่ไปเร่งกระบวนการในตัวของเราก็ได้ ต่อจากนี้เราลองมา พิจารณาสิ่งที่เราสามารถทำ �ได้ตอนนี้ เพื่อเป็นการชะลอความ แก่ตัวของเรา หลายคนอาจมีข้อสงสัยว่า คนแก่ส่วนมากก็ล้วน จะมีโรคประจำ �ตัวกันทั้งนั้น แล้วมันจะเป็นการดีจริงหรือที่เรา จะอายุยืนขึ้น แต่ต้องนอน มอยู่บนเตียง ไม่สามารถทำ �สิ่งที่