นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 239

ปีที่ 51 ฉบับที่ 239 พฤศจิกายน - ธันวาคม 2565 11 ระหว่างวิทยาศาสตร์กับศาสตร์อื่นๆ โดยสมาคมเพื่อความก้าวหน้าทาง วิทยาศาสตร์อเมริกัน (American Association for the Advancement of Science: AAAS, 1990) ได้เสนอขอบข่ายธรรมชาติของวิทยาศาสตร์ ไว้ 3 ประเด็นด้วยกันคือ ลักษณะความรู้ทางวิทยาศาสตร์ การแสวงหา ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ และวิทยาศาสตร์กับสังคม หากวิเคราะห์รายละเอียดในเกม Planet Zoo อย่างถี่ถ้วนแล้ว พบว่าตัวเกมเปิดโอกาสให้ผู้เล่นได้เข้าใจธรรมชาติของวิทยาศาสตร์ใน หลายๆ ด้าน โดยบทความนี้จะใช้กรอบแนวคิดธรรมชาติของวิทยาศาสตร์ ของ AAAS (1990) ในการอธิบาย ดังนี้ ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ต้องอยู่บนหลักฐานเชิงประจักษ์ (Science Demands Evidence) ในเกม Planet Zoo นั้น ผู้เล่นจะต้องศึกษาว่าสัตว์แต่ละชนิด ที่ผู้เล่นเลือกจะรับเข้ามาในสวนสัตว์ได้นั้น ต้องการสิ่งแวดล้อมแบบใดใน สถานที่เลี้ยง สัตว์แต่ละชนิดชอบพันธุ์ไม้ประเภทใด สามารถอยู่ร่วมกับสัตว์ ชนิดใดได้บ้าง เลือกกินอาหารประเภทใด โดยข้อมูลในส่วนนี้ ผู้เล่นจะต้อง ศึกษา ค้นคว้า ทดลองและสังเกตพฤติกรรมของสัตว์ว่าชอบสถานที่เลี้ยง ที่ผู้เล่นจัดสรรให้หรือไม่ ตัวเกมจะแสดงข้อมูลออกมาเป็นส่วนๆ ว่าสัตว์ พึงพอใจสถานที่เลี้ยงในระดับใด ซึ่งเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ว่า ผู้เล่น ไม่สามารถยึดความคิดหรือความเชื่อเดิมของตนเองเป็นหลักได้ เช่น ผู้เล่น หลายคนมีความเชื่อว่า “เต่าทุกชนิดกินผักบุ้งเป็นอาหาร” แต่เมื่อทดลองรับ เต่ากาลาปากอสมาเลี้ยง กลับพบว่าเต่ากาลาปากอสไม่กินผักบุ้ง แต่เลือกกิน ผลไม้แทน ซึ่งผลลัพธ์ในส่วนนี้เป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ที่ผู้เล่นต้องยอมรับ และปรับความรู้ ความเข้าใจของตนเองใหม่ วิทยาศาสตร์ใช้ทั้งเหตุผลและจินตนาการในการสืบเสาะหาความรู้ (Science is a Blend of Logic and Imagination) ในการออกแบบสถานที่เลี้ยงนั้น นอกจากผู้เล่นจะต้องวิเคราะห์ ถึงความต้องการในด้านต่างๆ ของสัตว์แล้ว ผู้เล่นยังจะต้องใช้จินตนาการ และความคิดสร้างสรรค์ในการออกแบบวิธีการในการหาข้อมูลเหล่านั้นด้วย เช่น หากต้องการทดสอบว่าพื้นที่แหล่งน้ำ�เพียงพอต่อความต้องการของจระเข้ น้ำ�เค็มหรือไม่ นอกจากผู้เล่นจะต้องคำ�นวณขนาดพื้นที่ในสถานที่เลี้ยงแล้ว ผู้เล่นยังต้องใช้ความคิดสร้างสรรค์ในการออกแบบพื้นที่ให้จระเข้สามารถ เข้าถึงแหล่งน้ำ�ได้ด้วย หากพื้นที่ชันเกินไปหรือมีสิ่งกีดขวาง จระเข้น้ำ�เค็ม จะไม่สามารถเข้าถึงแหล่งน้ำ�ได้ ดังนั้น ผู้เล่นจึงต้องดึงศักยภาพทางด้าน ตรรกศาสตร์ของตนเองผนวกรวมกับความคิดสร้างสรรค์ จึงจะนำ�มาซึ่ง คำ�ตอบที่ผู้เล่นต้องการทราบได้ วิทยาศาสตร์แตกแขนงเป็นสาขาวิชาต่างๆ และดำ�เนินงานในหลายองค์กร (Science is Organized into Content Disciplines and is Conducted in Various Institutions) ใน Planet Zoo นั้น ผู้เล่นจะต้องบริหารจัดการให้นักวิทยาศาสตร์ และสัตวแพทย์ดำ�เนินการวิจัย เพื่อศึกษาศาสตร์ต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับสัตว์ เพื่อนำ�ความรู้ที่ได้ปรับปรุงและพัฒนาคุณภาพชีวิตของสัตว์ในสวนสัตว์ โดยการวิจัยในเกมนั้นได้แตกแขนงเป็นหลายสาขา เช่น การวิจัยด้านโครงสร้าง เพื่อศึกษาว่ารั้วแบบใดเหมาะกับสัตว์ชนิดใด มีความทนทานมากแค่ไหน การวิจัยด้านพยาธิวิทยาเพื่อศึกษาพยาธิและปรสิตที่อาจพบได้ในตัวสัตว์ ศึกษาแนวทางการป้องกันและรักษาสัตว์จากพยาธิเหล่านั้น หรือจะเป็น การวิจัยด้านการส่งเสริมพฤติกรรมและสวัสดิภาพของสัตว์เพื่อพัฒนาวัสดุ อุปกรณ์ต่างๆ ที่ส่งเสริมพฤติกรรมของสัตว์ เช่น ราวโหนสำ�หรับสัตว์ในกลุ่ม ไพรเมท จะเห็นได้ว่า ในตัวเกมก็มีการศึกษาทางวิทยาศาสตร์หลาย สาขาวิชา ทำ�ให้ผู้เล่นเห็นการจัดกลุ่มทางเนื้อหาที่ศึกษาและเห็นว่าการศึกษา ดังกล่าวนั้นดำ�เนินงานในหลายๆ ภาคส่วนในสวนสัตว์