นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 240

44 นิตยสาร สสวท. เทมเพลตองค์ประกอบ การออกแบบกิจกรรมสะเต็ม ตัวอย่างการระบุ รายละเอียดในเทมเพลต ประเด็นการตรวจสอบ กิจกรรมสะเต็มด้วยตนเอง องค์ประกอบที่ 1 สถานการณ์ปัญหา เปรียบเสมือนแก่นหลักในการออกแบบ กิจกรรมการเรียนรู้ตามแนวทางสะเต็มที่จะ แสดงให้เห็นในภาพรวมว่าปัญหาที่เกิดขึ้น คืออะไร หรือ ปัญหาที่ผู้เรียนจะเลือกศึกษา ในสถานการณ์นั้นมีความเป็นไปได้อย่างไรบ้าง นำ�มาซึ่งเงื่อนไขหรือข้อจำ�กัดในการศึกษา หลังจากนี้ องค์ประกอบที่ 3 จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม ท้าทายให้ผู้สอนสะเต็มกำ�หนดจุดประสงค์ใน ลักษณะที่แตกต่างออกไปจากแบบเดิม คือ ระบุอย่างชัดเจนมากขึ้นว่าใช้ความรู้อะไรในการ ทำ�อะไรได้ ยิ่งไปกว่านั้นคือ การระบุเงื่อนไข หรือข้อจำ�กัดที่เป็นส่วนหนึ่งของจุดประสงค์ เชิงพฤติกรรมได้ องค์ประกอบที่ 5 กิจกรรมและความท้าทายในการเรียนรู้ของ ผู้เรียนซึ่งในตัวอย่างเลือกใช้กระบวนการ ออกแบบเชิงวิศวกรรมที่ประกอบด้วย 6 ขั้นตอน แต่ผู้สอนจะระบุรายละเอียดทั้ง บทบาทของผู้เรียนว่าจะต้องปฏิบัติอะไรได้ และผู้สอนจะให้ความช่วยเหลือหรือใช้กลยุทธ์ อะไรเพื่อช่วยให้ผู้เรียนบรรลุเป้าหมายของ การเรียนรู้ได้ องค์ประกอบที่ 2 เนื้อหาสาระสำ�คัญ ในการจัดการเรียนรู้ที่มุ่งเน้นการเลือกหรือ การกำ�หนดเนื้อหา แนวคิดสำ�คัญที่จะให้ผู้เรียน ได้เรียนรู้จากกิจกรรมสะเต็มโดยอาจประกอบ ไปด้วย 1 แนวคิดหรือหลายแนวคิดร่วมกันก็ได้ องค์ประกอบที่ 4 การวัดและประเมิน ชวนให้ผู้สอนสำ�รวจการประเมินที่มุ่งเน้น ผู้เรียนรายบุคคล คำ�นึงถึงผู้เรียนที่มีความ แตกต่างกัน และครอบคลุมการประเมิน ผ่านกระบวนการทำ�งานหรือกระบวนการ จัดการเรียนรู้ไม่ใช่ประเมินแค่ชิ้นงานหรือผลิตผล ที่ได้จากการเรียนรู้ที่ปลายทางเท่านั้น การระบุปัญหาที่เกิดในแปลงผักพร้อมทั้งระบุ สาเหตุของปัญหาคือ การมีหอยทากจำ�นวนมาก เพื่อให้ผู้เรียนแก้ปัญหาโดยมุ่งไปยังการลด จำ�นวนหอยทาก ตัวอย่างแสดงให้เห็นว่าอาจกำ�หนดจุดประสงค์ แยกด้านเป็นรายข้อ แต่พบว่ามีการกำ�หนด “การออกแบบสารชีวภาพ” หรือ “ออกแบบ การทดลองที่เหมาะสม...” ดังแสดงในข้อ 2 และ 3 ตามลำ�ดับ ตัวอย่างขั้นที่ 4.2 มีการระบุว่า “ให้ผู้เรียน ออกแบบการทดลองเกี่ยวกับการลดปริมาณ หอยทาก เพื่อหาคำ�ตอบว่า...” แสดงให้เห็นถึง ความชัดเจนว่าผู้เรียนจะทำ�สิ่งใดในขั้นตอนนั้น แต่ที่สมบูรณ์ยิ่งขึ้นคือ นักเรียนจะทำ�สิ่งนั้นไป เพื่ออะไร ได้เลือกแนวคิดหลักๆ 3 ประเด็น คือ ระบบ นิเวศ สมบัติของดินกับน้ำ� และสารเคมีกับ สมบัติของสารเคมี เพื่อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้แบบ บูรณาการ ตัวอย่างการประเมินครอบคลุมทั้งการประเมิน รายงานการทดลอง (การประเมินกระบวนการ ทำ�งาน) การประเมินชิ้นงาน รวมไปถึงการ ประเมินประสิทธิภาพของชิ้นงานที่พัฒนาขึ้น สถานการณ์ที่กำ�หนดต้องใช้การบูรณาการ ความรู้อย่างน้อยสองศาสตร์ในการศึกษาให้ ลุล่วง สถานการณ์ที่กำ�หนดเอื้อให้ผู้เรียนค้นหา/ ทดลอง/ทดสอบแนวทางแก้ปัญหามากกว่า 1 แนวทาง บูรณาการความรู้ ทักษะ เจตคติ และ การตระหนักถึงคุณค่าในการแก้ปัญหาหนึ่งๆ ระบุธีม/เงื่อนไข/ข้อจำ�กัด/สาระสำ�คัญ กิจกรรมแต่ละขั้นมีความสัมพันธ์กันและ สามารถดำ�เนินการย้อนไปและกลับ กิจกรรมแต่ละขั้นสอดคล้องกับเนื้อหา จุดประสงค์ และการประเมิน เนื้อหา/สาระสำ�คัญ สอดคล้องหรือเหมาะสม กับสถานการณ์หรือประเด็นปัญหาที่กำ�หนด ข้างต้น แบ่งเนื้อหา/สาระสำ�คัญ ได้เหมาะสมกับ ระยะเวลาที่กำ�หนด และเหมาะสมกับระดับชั้น ผู้เรียน ประเมินกระบวนการและผลผลิตผ่าน การเรียนรู้สะเต็ม ประเมินการเรียนรู้ของผู้เรียน(รายบุคคล/ กลุ่ม) ตามจุดประสงค์เชิงพฤติกรรม เครื่องมือหรือเทมเพลตนี้จะช่วยให้ผู้สอนออกแบบกิจกรรม การเรียนรู้สะเต็มโดยคำ�นึงถึงความสอดคล้องระหว่างองค์ประกอบทั้ง 5 ดังที่ ผ่านมาพบปัญหาในการออกแบบกิจกรรมสะเต็ม เช่น กำ�หนดสถานการณ์ หรือความท้าทายที่มุ่งเน้นการบูรณาการศาสตร์ต่างๆ แล้ว แต่ไม่ได้ประกอบ ไปด้วยเนื้อหาหรือสาระสำ�คัญที่เหมาะสมต่อระดับชั้นของผู้เรียน หรือขณะที่ มุ่งเน้นให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ผ่านการปฏิบัติแต่ประเมินเฉพาะความรู้ของ ผู้เรียนหรือกำ�หนดจุดประสงค์ที่แสดงให้เห็นเฉพาะการใช้ความรู้ใดๆ โดย ปราศจากความเชื่อมโยงสู่การปฏิบัติในขั้นตอนกระบวนการออกแบบเชิง วิศวกรรม เครื่องมือที่ 4 (เทมเพลตที่ 4) ส่งเสริมการวิเคราะห์กลไกการทำ�งานของ ชิ้นงานผ่านมุมมองผู้ประกอบการ อุปสรรคประการหนึ่งในการออกแบบชิ้นงานที่เป็นผลผลิตในการ ทำ�งานด้านสะเต็มศึกษาของผู้เรียนคือ ชิ้นงานไม่แตกต่างจากชิ้นงานที่ ตาราง 3 แสดงองค์ประกอบการออกแบบกิจกรรมสะเต็ม