นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 242

14 นิตยสาร สสวท. ใ นการตรวจสุขภาพ แพทย์จะวัดอุณหภูมิของร่างกายความดันเลือด การหายใจ การเต้นของหัวใจ และในบางกรณีก็จะมีการตรวจเลือด ซึ่งมีประโยชน์ในการตรวจสุขภาพเบื้องต้นและช่วยวินิจฉัยโรคได้ โดยหนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชีววิทยา เล่ม 4 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ได้กล่าวถึง เนื้อหาเกี่ยวกับเลือดไว้ในบทที่ 15 การตรวจดูส่วนประกอบของเลือดสามารถทำ�ได้โดยการ เจาะเลือดใส่ในหลอดเก็บเลือด จากนั้นเติมสารป้องกันการแข็งตัวของเลือด แล้วนำ�ไปปั่นแยก พบว่าเลือดมีการตกตะกอนแบ่งเป็นส่วนๆ คือ พลาสมา (Plasma) พบประมาณร้อยละ 55 ของปริมาณเลือดทั้งหมดส่วนที่เหลือ อีกประมาณร้อยละ 45 เป็นเซลล์เม็ดเลือดขาว (Leukocyte) เกล็ดเลือด หรือเพลตเลต (Platelet) และเซลล์เม็ดเลือดแดง (Erythrocyte) ดังภาพ 1 และภาพ 2 ภาพ 1 เซลล์เม็ดเลือดแดง เซลล์เม็ดเลือดขาวและเพลตเลตของมนุษย์ ภายใต้กล้องจุลทรรศน์ใช้แสงเชิงประกอบ ภาพ 2 ส่วนประกอบของเลือดที่ผ่านการปั่นแยก บทความนี้เป็นการเสริมความรู้เกี่ยวกับความผิดปกติที่เกิดขึ้น กับเลือด ดังที่กล่าวไว้ข้างต้นว่าในบางกรณีการตรวจสุขภาพก็มีการ ตรวจเลือดด้วย เนื่องจากการตรวจเลือดมีประโยชน์ในการตรวจสุขภาพ เบื้องต้นและช่วยวินิจฉัยโรคได้ เช่น การตรวจค่าไต การตรวจค่าเบาหวาน การตรวจหาระดับโปรตีนในเลือด เพราะเลือดมีหน้าที่สำ�คัญในการลำ�เลียง สารอาหาร น้ำ� ของเสีย รวมถึงสิ่งแปลกปลอมต่างๆ ที่เข้าสู่ร่างกาย การตรวจเลือดจึงเป็นวิธีที่สามารถตรวจหาสารปนเปื้อนในร่างกายได้ นอกจากนี้ การตรวจเลือดยังถือได้ว่าเป็นการตรวจเบื้องต้น เพื่อให้เรา ได้ป้องกันและรักษาโรคได้ทันท่วงที โดยเฉพาะโรคแฝงที่ไม่ได้แสดงอาการ ในระยะแรก ดังนั้น เราจึงควรตรวจเลือดอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง เพื่อ การดูแลรักษาสุขภาพไม่ให้เป็นโรค นอกจากนี้ การตรวจเลือดยังเป็น การตรวจเพื่อหาความผิดปกติที่เกิดขึ้นกับเลือดด้วย เช่น - การตรวจหาปริมาณเซลล์เม็ดเลือดแดง หากพบเซลล์เม็ดเลือดแดง มีความผิดปกติ มีปริมาณลดลง หรือรูปร่างเปลี่ยนแปลงไปอาจส่งผลให้ร่างกาย เกิดโรคต่างๆ ได้ เช่น ธาลัสซีเมีย และโรคโลหิตจางชนิดซิกเคิลเซลล์ - การตรวจหาปริมาณเซลล์เม็ดเลือดขาว หากตรวจพบปริมาณ เซลล์เม็ดเลือดขาวที่ผิดปกติอาจทำ�ให้เกิดโรคเกี่ยวกับเลือดได้ เช่น โรคเอดส์ โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือลิวคีเมีย โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวหรือลิวคีเมีย (Leukemia) เป็นโรคมะเร็งชนิดหนึ่งที่เกี่ยวกับเลือด เกิดจากเซลล์ต้นกำ�เนิด สร้างเซลล์เม็ดเลือดในไขกระดูกมีความผิดปกติ ส่งผลให้ผู้ป่วยโรคนี้มี การสร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวที่ผิดปกติเนื่องจากเซลล์เม็ดเลือดขาวตัวอ่อน มีการแบ่งตัวอย่างรวดเร็วมากกว่าปกติจนทำ�ลายการสร้างเซลล์เม็ดเลือด ในไขกระดูก ทำ�ให้มีการสร้างเซลล์เม็ดเลือดขาวเพิ่มขึ้น แต่การสร้างเซลล์ เม็ดเลือดแดงและเกล็ดเลือดลดลง ความสำ�คัญของเซลล์เม็ดเลือดขาว เซลล์เม็ดเลือดขาวทำ�หน้าที่ป้องกันและทำ�ลายเชื้อโรคหรือ สิ่งแปลกปลอมในระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย เมื่อเจริญเต็มที่มีจำ�นวน