นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 243

22 นิตยสาร สสวท. 3. ผู้สอนอาจนำ�ผลจากการทำ�กิจกรรมของผู้เรียนไปเป็นผลสำ�รวจ เบื้องต้น (Preliminary Survey หรือ Early Detection Survey) เพื่อนำ�ไป จัดการเรียนรู้โดยใช้โครงงานเป็นฐาน (Project-Based Learning) (Krasny et al., 2003) ตัวอย่างเช่น 3.1 การศึกษาประชากรของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานในท้องถิ่น โดยนำ�ความรู้เกี่ยวกับการสุ่มตัวอย่างประชากร การประมาณขนาดประชากร จากบทเรียนระบบนิเวศและประชากรมาเป็นพื้นฐานในการประยุกต์และ ศึกษา 3.2 การศึกษาผลกระทบของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกรานต่อชนิดพันธุ์ ดั้งเดิมของท้องถิ่น โดยศึกษาเพื่อให้เข้าใจว่าการเพิ่มขึ้นของขนาดประชากร ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นส่งผลกระทบต่อสิ่งมีชีวิตที่เป็นชนิดพันธุ์ดั้งเดิมในท้องถิ่น อย่างไร 3.3 การศึกษาการตระหนักรู้ของชุมชนต่อการระบาดของชนิดพันธุ์ ต่างถิ่นที่รุกราน โดยนำ�ข้อมูลของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่พบในท้องถิ่นไปสอบถาม บุคคลต่างๆ จากหลากหลายเพศ ช่วงอายุ อาชีพ ในชุมชนว่ารู้จักชนิดพันธุ์ ต่างถิ่นเหล่านี้หรือไม่ เคยได้รับผลกระทบจากชนิดพันธุ์ต่างถิ่นเหล่านี้ หรือไม่ อย่างไร รวมถึงอาจสอบถามความคิดเห็นของชุมชนต่อการควบคุม ป้องกัน กำ�จัดชนิดพันธุ์ต่างถิ่น 3.4 อาจนำ�ไปต่อยอดศึกษาในประเด็นอื่นๆ เกี่ยวกับผลกระทบ ของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่ผู้เรียนสนใจ หรืออาจศึกษาผลกระทบในด้านเศรษฐกิจ สังคม หรือสุขภาพอนามัยของมนุษย์ การสำ�รวจความหลากหลายทางชีวภาพจะมีความหมายมากขึ้น เมื่อนำ� “ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น” มาประกอบการเรียนรู้ ผู้เรียนจะมองเห็นปัญหา ที่คุกคามความหลากหลายทางชีวภาพ และอาจส่งผลต่อเนื่องถึงชีวิต ความเป็นอยู่ของผู้คนในชุมชนได้ และการที่ผู้เรียนรู้จักชนิดพันธุ์ต่างถิ่น มากขึ้น จะต้องพึงระลึกเสมอว่า “ไม่ควรปล่อยชนิดพันธุ์ต่างถิ่นออกสู่ สิ่งแวดล้อม” หรือกรณีที่ผู้เรียนเลี้ยงสัตว์หรือเพาะปลูกพืชที่เป็นชนิดพันธุ์ ต่างถิ่น เช่น กุ้งเครย์ฟิช จอกหูหนูยักษ์ จะต้องระมัดระวังและไม่ปล่อย สิ่งมีชีวิตเหล่านี้ออกสู่สิ่งแวดล้อมด้วยเช่นกัน จะเป็นแนวทางหนึ่งที่นำ�ไป ประยุกต์ใช้เพื่อสร้างความตระหนักถึงปัญหาสิ่งแวดล้อมแก่ผู้เรียนได้ ต่อไป GBIF.org . (2022). Pontederia crassipes Mart . Retrieved July 10, 2023, from https://www.gbif.org/species/2765942. iNaturalist. (2020). Seek by iNaturalist User Guide . Retrieved May 21, 2023, from https://static.inaturalist.org/wiki_page_attachments/SeekUserGuide2020.pdf. iNaturalist. (2023). Invasive species of Thailand . Retrieved May 21, 2023, from https://www.inaturalist.org/projects/invasive-species-of-thailand. Krasny, M. & N. Trautmann & W. Carlsen & C. Cunningham. (2003). Invasion Ecology: teacher’s guide . Cornell Scientific Inquiry Series. Arlington, VA, National Science Teachers Association. สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (2563). หนังสือเรียนรายวิชาเพิ่มเติมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชีววิทยา เล่ม 6 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ตามผลการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 . กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์ สกสค. ลาดพร้าว. สำ�นักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2561). มติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2561 เรื่อง มาตรการป้องกัน ควบคุม และกำ�จัด ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น . สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2566, จาก https://www.onep.go.th/ebook/bio/mati-20feb2561-alien-species.pdf. สำ�นักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2564). ระบบคลังข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย THAILAND BIODIVERSITY INFORMATION FACILITY (TH-BIF) . สืบค้นเมื่อ 21 พฤษภาคม 2566, จาก https://thbif.onep.go.th/. บรรณานุกรม ข้อเสนอแนะในการจัดการเรียนรู้เกี่ยวกับผลกระทบของชนิดพันธุ์ต่างถิ่น ที่พบในท้องถิ่น การจัดกิจกรรมสำ�รวจความหลากหลายทางชีวภาพ นอกจาก ทำ�ให้ผู้เรียนได้เรียนรู้เกี่ยวกับสภาพปัจจุบันของความหลากหลายทาง ชีวภาพในท้องถิ่น รวมถึงรู้จักถึงความหลากหลายของสปีชีส์ของสิ่งมีชีวิต ที่พบในท้องถิ่นแล้ว ยังสามารถฝึกการใช้เครื่องมือและสืบค้นข้อมูลสิ่งมีชีวิต จากคลังข้อมูลต่างๆ เพื่อระบุชนิดพันธุ์ต่างถิ่น และสามารถนำ�ผลการทำ� กิจกรรมไปต่อยอดและประยุกต์ใช้จัดการเรียนรู้ได้ ดังนี้ 1. ผู้สอนอาจนำ�ผลการสำ�รวจสิ่งมีชีวิตจากผู้เรียนหลายกลุ่ม และจากหลายห้องเรียน หรืออาจเก็บรวบรวมจากผู้เรียนหลายปีการศึกษา มาประมวลผลเป็นข้อมูลกลางของความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตและ รายงานการพบชนิดพันธุ์ต่างถิ่นของท้องถิ่นเพื่อเป็นแหล่งข้อมูลในการ จัดการเรียนรู้ วิเคราะห์ และอภิปรายผลกระทบของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่ รุกรานในท้องถิ่น โดยอาศัยการสืบค้นจากคลังข้อมูลต่างๆ และเลือกใช้ข้อมูล ประกอบการอภิปรายอย่างมีวิจารณญาณ อาจนำ�ข้อมูลไปใช้จัดการเรียนรู้ ในบทเรียนมนุษย์กับความยั่งยืนของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ซึ่งมีรายละเอียดเกี่ยวกับปัญหาและผลกระทบของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นต่อ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 2. ผู้สอนอาจช่วยผู้เรียนตรวจสอบข้อมูล ให้ข้อคิดเห็น และระบุ สปีชีส์ทั้งชนิดพันธุ์ดั้งเดิมในท้องถิ่นและชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่พบจากการทำ� กิจกรรมโดยใช้เครื่องมือและคลังข้อมูลสารสนเทศที่ได้ยกตัวอย่างมาก่อนหน้า รวมถึงปรึกษากับผู้เชี่ยวชาญในประเทศหรือต่างประเทศเพื่อระบุสิ่งมีชีวิต กลุ่มต่างๆ ในกรณีที่ไม่สามารถระบุสปีชีส์ได้อย่างถูกต้อง และแนะนำ�ให้ ผู้เรียนใช้เครื่องมือที่เป็นวิทยาศาสตร์ภาคพลเมือง (Citizen Science) เช่น แอปพลิเคชัน Seek by iNaturalist หรือ iNaturalist เพื่อรายงานชนิดพันธุ์ ต่างถิ่นที่พบในท้องถิ่นของตนเพื่อให้เกิดการมีส่วนร่วมของผู้เรียนกับ ประชาคมโลก และสร้างความตระหนักในการรักษาความหลากหลาย ทางชีวภาพ โดยข้อมูลที่รายงานเข้าไปในระบบเหล่านี้นอกจากจะได้รับ การตรวจสอบและยืนยันความถูกต้องแล้ว ยังเป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นที่จะ ศึกษาเกี่ยวกับการแพร่กระจายของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นในบริเวณต่างๆ รวมถึง ได้รับทราบข้อมูลการแพร่ระบาดของชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่เป็นปัจจุบันได้