นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 245

ปีที่ 52 ฉบับที่ 245 พฤศจิกายน - ธันวาคม 2566 19 ภาพ 9 แสดงช่อง “โอคูลุส”ภายในวิหารแพนธีออน ที่มา: https://pixabay.com/photos/pantheon-dome-rome-history-2469962/ ภาพ 10 แสดงตำ �แหน่งของแสงอาทิตย์ที่ส่องภายในวิหารแพนธีออน ที่มา: https://www.architecturerevived.com/wp-content/uploads/2015/10/ pantheon-elevation-3.jpg ภาพ 11 แสดงดวงอาทิตย์กำ �ลังตกลอดช่องประตูปราสาทประธาน ของปราสาทพิมาย ทางด้านทิศตะวันตก ในวันที่ 18 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566 วิหารแพนธีออน (Pantheon) ตั้งอยู่ในกรุงโรม ประเทศอิตาลี เป็นผลงานทางสถาปัตยกรรมที่โดดเด่นแสดงถึง ความสามารถทางวิศวกรรมของคนสมัยนั้น เป็นวิหารทรงกระบอกเส้นผ่านศูนย์กลาง 43.3 เมตร หลังคามีลักษณะเป็นโดมโค้งมน ครึ่งทรงกลม ตรงกลางมีช่องวงกลมขนาดใหญ่ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 8.3 เมตร ให้แสงอาทิตย์ส่องผ่านเข้ามาได้ เรียกช่องนี้ว่า “โอคูลุส” (Oculus) โดยในแต่ละเดือนแสงอาทิตย์ที่ส่องผ่านช่องวงกลมเข้ามาในวิหารจะเปลี่ยนตำ �แหน่งไป ในช่วงวันศารทวิษุวัต ตำ �แหน่งของแสงอาทิตย์จะส่องมายังขอบของโดมพอดี จากนั้นตำ �แหน่งของแสงอาทิตย์จะขยับขึ้นไปตามส่วนโค้งของโดมจน กระทั่งในวันเหมายันตำ �แหน่งของแสงอาทิตย์จะขยับไปที่จุดสูงสุดของโดมเหนือทางเข้า และตำ �แหน่งของแสงอาทิตย์จะค่อยๆ ส่องลงมาส่วนล่างของโดมจนกระทั่งในวันที่ 21 เมษายน แสงอาทิตย์จะส่องลงมาที่พื้นของวิหารตรงกับบริเวณทางเข้าของวิหารพอดี หลังจากนั้นแสงอาทิตย์จะส่องลงบนพื้นวิหารโดยขยับเข้าใกล้ศูนย์กลางของวิหารมากที่สุดในวันครีษมายันดังภาพ 10 สำ �หรับในประเทศไทยปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนตำ �แหน่งของดวงอาทิตย์ เช่น ปรากฏการณ์ แสงอาทิตย์ลอดช่อง 15 ประตูของปราสาทพนมรุ้ง ตัวปราสาทวางตัวเบนออกจากแนวทิศตะวันออกไปทางเหนือประมาณ 5.5 องศา มีมุมทิศ 84.5 องศา ในแต่ละปีจะสังเกตเห็นแสงอาทิตย์ลอดผ่านช่องประตูของปราสาทปีละ 4 ครั้ง โดยสามารถสังเกตเห็น ดวงอาทิตย์ขึ้นลอดผ่านช่องประตูทางด้านตะวันออกปีละ 2 ครั้ง (ประมาณวันที่ 3 - 5 เมษายน และ 8 - 10 กันยายน) และ ตำ �แหน่งของดวงอาทิตย์จะลอดผ่านช่องประตูของปราสาทอีกครั้ง ทางด้านตะวันตกอีก 2 ครั้ง (ประมาณวันที่ 5 - 7 มีนาคม และ 5 - 7 ตุลาคม) ของทุกปี หรือปรากฏการณ์แสงอาทิตย์ลอดช่อง ปราสาทประธานของปราสาทพิมาย ตัวปราสาทพิมายวางตัวห่างจาก แนวทิศตะวันออกเฉียงไปทางเหนือประมาณ 20.5 องศา มีมุมทิศ 69.5 องศา ในแต่ละปีจะเห็นแสงอาทิตย์ลอดผ่านช่องประตูที่ ปราสาทประธานปีละ 4 ครั้ง โดยสามารถสังเกตเห็นดวงอาทิตย์ ลอดผ่านช่องประตูของปราสาททางด้านตะวันออกปีละ 2 ครั้ง (ประมาณวันที่ 17 - 18 พฤษภาคม และ 22 - 23 กรกฎาคม) และ ตำ �แหน่งของดวงอาทิตย์ลอดผ่านช่องประตูที่ปราสาทประธาน ด้านตะวันตกอีก 2 ครั้ง (ประมาณวันที่ 22 - 23 มกราคม และ 20 - 21 พฤศจิกายน) ของทุกปี การวางผังของห้องต่างๆ ภายในบ้าน การวางผังบ้านถือเป็นปัจจัยสำ �คัญในการสร้างบ้าน การวางแผนการออกแบบตำ �แหน่งและทิศทางของตัวบ้านและห้อง ต่างๆ ในบ้านให้สอดคล้องกับตำ �แหน่งของดวงอาทิตย์จะช่วย ทำ �ให้บ้านอยู่สบาย ลดการใช้พลังงานในบ้านรวมถึงลดปริมาณ ความร้อนที่เกิดขึ้นในแต่ละห้อง เนื่องจากเส้นทางการขึ้นการตก ของดวงอาทิตย์ที่ประเทศไทยจะเอียงไปทางทิศใต้เกือบตลอดทั้งปี