นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 246

ปีที่ 52 ฉบับที่ 246 มกราคม - กุมภาพันธ์ 2567 33 เราคงจำ �ได้ว่าในปี พ.ศ. 2566 ที่ผ่านมาอุณหภูมิอากาศทั่วทุกภาคของประเทศไทยร้อนมากและเรามีค่าใช้จ่ายสูงขึ้น จากการทำ �ให้มีอุณหภูมิเหมาะสมต่อการใช้ชีวิตประจำ �วัน ปีนี้เราวางแผนเตรียมรับมือกับฤดูร้อนที่จะมาเยือนกัน อย่างไรบ้าง กรมอุตุนิยมวิทยาออกประกาศว่า “ปีนี้คาดการณ์ฤดูร้อนของประเทศไทยจะเริ่มประมาณต้นสัปดาห์ที่ 4 ของเดือนกุมภาพันธ์ ช้ากว่าปกติประมาณ 1 - 2 สัปดาห์ และจะสิ้นสุดในช่วงปลายเดือนพฤษภาคม โดยลักษณะอากาศ จะร้อนอบอ้าวโดยทั่วไปและมีอากาศร้อนจัดในหลายพื้นที่ โดยอุณหภูมิสูงที่สุด 43.0 - 44.5 องศาเซลเซียส อุณหภูมิ สูงสุดเฉลี่ยบริเวณประเทศไทยตอนบน 36.0 - 37.0 องศาเซลเซียส ซึ่งจะสูงกว่าค่าปกติ 1.0 - 1.5 องศาเซลเซียส (ค่าปกติ 35.4 องศาเซลเซียส) และจะสูงกว่าปีที่ผ่านมา (ช่วงฤดูร้อนปี พ.ศ. 2566 อุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 35.8 องศาเซลเซียส)” การคาดการณ์ดังกล่าวแสดงให้เห็นว่าปีนี้จะร้อนกว่าปีที่ผ่านมา แล้วเราจะจัดการลดอุณหภูมิในแต่ละพื้นที่อย่างไร แหล่งข้อมูลหลายแหล่งแนะนำ �ให้เพิ่มพื้นที่สีเขียวในเมือง เรามักได้ยินการรณรงค์ให้เพิ่มพื้นที่สีเขียวเพื่อช่วยกักเก็บ คาร์บอนที่เป็นตัวการสำ �คัญที่ทำ �ให้โลกร้อน ลดมลพิษอากาศ (ฝุ่น ควัน สารระเหยต่างๆ) นอกเหนือประโยชน์ดังกล่าวแล้ว พื้นที่สีเขียวจะช่วยลดอุณหภูมิอากาศได้ด้วย มีการพบว่าบริเวณเมืองนิวยอร์กในฤดูร้อนจะมีอุณหภูมิอากาศสูงกว่าบริเวณ พื้นที่สีเขียวที่เป็นพื้นที่ป่าหรือพื้นที่เกษตรกรรมมากถึง 4 องศาเซลเซียส เราเรียกปรากฏการณ์ที่อุณหภูมิอากาศในเมือง สูงกว่าพื้นที่โดยรอบเมืองนี้ว่า ปรากฏการณ์เกาะความร้อน (Urban Heat Island) (ภาพ 1) ป รากฏการณ์เกาะความร้อนเป็นผลจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินจากพื้นที่สีเขียวเป็นอาคารสิ่งก่อสร้าง ที่อยู่อาศัย ตึกสูง พื้นผิวที่ปกคลุมดินที่เป็นวัสดุสีเข้มจากการพัฒนาเมืองทำ �ให้ความร้อนจากแสงอาทิตย์ที่ดูดซับไว้ ในตอนกลางวัน และปล่อยความร้อนออกมาในเวลากลางคืน เมืองจึงมีอุณหภูมิสูงในเวลากลางคืน อุณหภูมิที่สูงขึ้น ของบริเวณชุมชนหนาแน่นของเมืองจะเพิ่มการใช้เครื่องปรับอากาศเพื่อปรับอุณหภูมิภายในอาคารให้เหมาะแก่การทำ �กิจกรรม ของมนุษย์จึงทำ �ให้เกิดการสะสมของพลังงานความร้อนตามอาคาร และการสูญเสียพื้นที่สีเขียวภายในเมืองยังทำ �ให้ตัวช่วย ที่ทำ �ให้อุณหภูมิอากาศต่ำ �ลงเนื่องจากการคายน้ำ �ของพืชจะช่วยลดอุณหภูมิของอากาศ ปรากฏการณ์เกาะความร้อนส่งผลให้ เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมทั้งกายภาพและชีวภาพ และส่งผลต่อการดำ �รงชีวิต เช่น ภาวะขาดน้ำ � ความเครียดจาก ความร้อน การจัดการความร้อนที่เพิ่มขึ้นจากปรากฏการณ์เกาะความร้อนสามารถจัดการโดยการวางผังเมือง เพิ่มพื้นที่สีเขียว การใช้วัสดุสีอ่อนลดการดูดกลืนแสง การออกแบบสิ่งก่อสร้างและอาคารที่คำ �นึงถึงทิศทางลม การศึกษาเกี่ยวกับปรากฏการณ์เกาะความร้อน เรียนรู้จากโครงการGLOBE ได้อย่างไร โครงการ GLOBE ได้แนะนำ �หลักวิธีการตรวจวัดที่เกี่ยวข้องกับเมืองในการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างสภาพภูมิอากาศ และสิ่งแวดล้อมของเมือง การประยุกต์ใช้หลักวิธีการตรวจวัดดิน (ลักษณะของดิน การแทรกซึมน้ำ �ของดิน ความชื้นในดิน ภาพ 1 ปรากฏการณ์เกาะความร้อน ที่มา: My Nasa Data (2024)