นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 247

ปีที่ 52 ฉบับที่ 247 มีนาคม - เมษายน 2567 27 ชุมชนแต่ละแห่งล้วนมีลักษณะบริบทเชิงพื้นที่ที่มีความเป็น อัตลักษณ์เฉพาะตัว จังหวัดอ่างทองตั้งอยู่ในที่ราบลุ่มภาคกลางมีแม่น้ำ � สองสายไหลผ่านคือ แม่น้ำ �เจ้าพระยาและแม่น้ำ �น้อย พื้นที่ส่วนใหญ่ เหมาะแก่การปลูกข้าว ทำ �ไร่ ทำ �นา และทำ �สวน ประชาชนในท้องถิ่นทำ �อาชีพ เกษตรกร เลี้ยงสัตว์ ค้าขาย และรับจ้างทั่วไป เวลาว่างจากการทำ �อาชีพหลัก ชาวบ้านจะมารวมตัวกันเพื่อทำ �หัตถกรรมท้องถิ่น ไม่ว่าจะเป็นงานปั้น ตุ๊กตาชาววัง การทำ �กลอง การผลิตเครื่องจักสาน หรือการทำ �อิฐดินเผา นอกจากนี้ จังหวัดอ่างทองยังเป็นจังหวัดที่มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย ไม่ว่าจะเป็นวัดต่างๆ อนุสาวรีย์วีรชน ซึ่งเป็นแหล่งเรียนรู้ในการศึกษา ประวัติศาสตร์ความเป็นมาของชาติไทย จากวิถีชีวิตดังกล่าวของคนใน ชุมชนทำ �ให้เกิดคำ �ขวัญของจังหวัดว่า “พระสมเด็จเกษไชโย หลวงพ่อโต องค์ใหญ่ วีรไทยใจกล้า ตุ๊กตาชาววัง โด่งดังจักสาน ถิ่นฐานทำ �กลอง เมืองสองพระนอน” (สำ �นักงานจังหวัดอ่างทอง, 2565) ผู้เขียนเป็นครูวิทยาศาสตร์ของโรงเรียนวัดวันอุทิศ (สิริกมลฉ่ำ � ราษฎร์บำ �รุง) ซึ่งเป็นโรงเรียนขยายโอกาสขนาดเล็ก ตั้งอยู่ในเขตตำ �บล ไผ่ดำ �พัฒนา อำ �เภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง เปิดสอนในชั้นอนุบาล 2 ถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 การจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ยึดตาม เนื้อหาในหนังสือแบบเรียนเพียงอย่างเดียว ทำ �ให้นักเรียนมีความรู้สึกว่า วิทยาศาสตร์เป็นวิชาที่มีเนื้อหาค่อนข้างยากและไกลตัว นักเรียนไม่สามารถ เชื่อมโยงความรู้วิทยาศาสตร์เข้ากับชีวิตประจำ �วันเพื่อสร้างองค์ความรู้ ด้วยตนเอง ส่งผลให้นักเรียนไม่สนใจวิทยาศาสตร์ไม่เห็นถึงประโยชน์และ คุณค่าของวิชาวิทยาศาสตร์ จากแนวคิดที่กล่าวมาข้างต้น ผู้เขียนได้ออกแบบกิจกรรม การเรียนรู้รายวิชาวิทยาศาสตร์ให้มีความสอดคล้องกับแหล่งเรียนรู้และ วิถีชีวิตของท้องถิ่น โดยเฉพาะงานหัตถกรรมตุ๊กตาชาววัง ของชุมชนบ้าน บางเสด็จ อำ �เภอป่าโมก จังหวัดอ่างทอง ที่ใช้วัสดุและอุปกรณ์ที่มีอยู่ ในท้องถิ่นร่วมกับภูมิปัญญาของคนในชุมชน มาสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะ โดยเลือกหน่วยการเรียนรู้ วัสดุกับภูมิปัญญาใน ท้องถิ่น มาออกแบบแผนการจัดการเรียนรู้ เรื่อง ตุ๊กตาชาววัง โดยใช้ ประโยชน์จากแหล่งเรียนรู้ของชุมชนเพื่อให้นักเรียนได้เรียนรู้การใช้วัสดุ ที่มีสมบัติทางกายภาพที่มีความแตกต่างกัน ได้แก่ พอลิเมอร์ เซรามิก และ วัสดุผสม ดังนี้ แผนการจัดการเรียนรู้ เรื่อง ตุ๊กตาชาววัง หน่วยการเรียนรู้ วัสดุกับภูมิปัญญาในท้องถิ่น ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 วิชา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี รหัสวิชา ว 23102 เวลา 3 ชั่วโมง ..................................................................................................................................... 1. ตัวชี้วัด ว 2.1 ม.3/1 ระบุสมบัติทางกายภาพและการใช้ประโยชน์วัสดุประเภทพอลิเมอร์ เซรามิก และวัสดุผสมโดยใช้หลักฐานเชิงประจักษ์ และสารสนเทศ 2. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1. ใช้กระบวนการสืบสอบเพื่อให้ได้มาซึ่งความรู้เกี่ยวกับสมบัติทางกายภาพของเซรามิกและภูมิปัญญาท้องถิ่น 2. ประยุกต์ใช้ความรู้และทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์เพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์เซรามิกได้อย่างเหมาะสมกับการนำ �ไปใช้ 3. สาระสำ �คัญ เซรามิกเป็นวัสดุที่ผลิตจากดิน หิน ทราย และแร่ธาตุต่างๆ จากธรรมชาติ จากนั้นจะนำ �มาผ่านการเผาที่อุณหภูมิสูงเพื่อ ให้ได้เนื้อสารที่แข็งแรง เซรามิกสามารถทำ �เป็นรูปทรงต่างๆ ได้ สมบัติทั่วไปของเซรามิกจะแข็ง แต่เปราะ ทนต่อการสึกกร่อน สามารถนำ �ไปใช้ประโยชน์ได้ เช่น เครื่องปั้นดินเผา ทำ �ภาชนะบรรจุอาหาร กระถางต้นไม้ กระเบื้องมุงหลังคา ถ้วยชาม สุขภัณฑ์ กระจก แก้วน้ำ � ซึ่งในชุมชน ต.บางเสด็จ อ.ป่าโมก จ.อ่างทอง มีการผลิตตุ๊กตาชาววังจากเซรามิกตั้งแต่ช่วงปลายสมัย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นการทำ �เป็นของเล่นเฉพาะในกลุ่มข้าหลวงชาววัง ต่อมาข้าหลวงบางคนที่ออกมาอาศัย