นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 249

ปีที่ 52 ฉบับที่ 249 กรกฎาคม - สิงหาคม 2567 21 ตาราง 1 (ต่อ) การระบุปัญหาที่พบในชั้นเรียนสู่การวิเคราะห์ความยากลำ �บากในการเรียนรู้ ครู/วิชา/ ระดับชั้น แสดงหลักฐานเชิงประจักษ์ เกี่ยวกับปัญหานั้น วิเคราะห์ความยากลำ �บาก ในการเรียนรู้ ลงข้อสรุปปัญหาหลัก คำ �ตอบของผู้เรียน - กั้นเสียง ดูดซับเสียง ทำ �ห้องดนตรี - ทำ �วัสดุดูดซับเสียงบุห้องซ้อม - ทำ �ขลุ่ย ทำ �ออแกน ทำ �อังกะลุง ทำ �เครื่องดนตรีจากตะเกียบ ผู้เรียน... - ขาดแรงจูงใจในการคิดให้เยอะ - นึกภาพนวัตกรรมที่จะใช้แก้ปัญหา ไม่ออก - เชื่อมโยงแนวคิดจากบทเรียนกับ ชีวิตประจำ �วันไม่ค่อยได้ ขาดทักษะ การคิดสร้างสรรค์ คำ �ตอบของผู้เรียน - นางวันทองผิดเพราะไม่ตัดสินใจ - ผู้ชายทั้งเรื่องผิดอย่าโยน ความผิดให้ผู้หญิง - ขุนช้างถูก ไม่ผิด พลายงามผิด ถึงทำ �ไปด้วยเจตนาดี ก็ถือว่าทำ �ผิด ผู้เรียน… - ไม่สามารถเชื่อมโยงลักษณะเด่น จากวรรณกรรมสู่วิถีชีวิตบริบท สังคม - ขาดการวิพากษ์/สังเคราะห์ ประเด็นจากวรรณคดีมาใช้งาน - ไม่สามารถบอกข้อดีและข้อเสีย จากประเด็นหนึ่งได้รอบด้าน ขาดทักษะ การคิดวิจารณญาณ คำ �ตอบของผู้เรียน - ปัญหาสิ่งแวดล้อมคือ ขยะ ปัญหา ภูมิศาสตร์เกี่ยวกับผืนดิน - โลกร้อนเพราะโฟมกับซีเอฟซี - SDGs คือพลังงานสะอาด คือ ภาวะโลกรวน (ร้อน) คือ ความเท่าเทียม ผู้เรียน… - ไม่เข้าใจแนวคิดผลกระทบทาง การเปลี่ยนแปลงภูมิศาสตร์ - ไม่สามารถสังเคราะห์ความคิด สู่ระดับที่กำ �หนดได้ - ไม่สามารถเชื่อมต่อแนวคิด บทเรียนสู่ประเด็นในสังคมได้ ขาดทักษะ การคิดวิเคราะห์ คำ �ตอบของผู้เรียน - ก็ไม่มีปัญหาอะไร ก็เพิ่มจำ �นวน รถ/เที่ยว - ถ้าเปลี่ยนจากถุงนมเป็นกล่องก็ ต้องเพิ่มปริมาณน้ำ �นมหรือเปล่า - อยากออกแบบกล่องรูปทรงที่ ประหยัดพื้นที่แบบญี่ปุ่นแต่ไม่รู้ ชื่อเรียก/ปริมาตร ผู้เรียน… - ไม่รู้ว่าจะเปลี่ยนปัญหาใน ชีวิตประจำ �วันเป็นปัญหาทาง คณิตศาสตร์อย่างง่าย - ไม่สามารถใช้ความรู้เรขาคณิต ในการสร้างแนวทางแก้ปัญหา - ไม่ได้ตระหนักถึงการตรวจสอบ คำ �ตอบที่ใช้ตามเงื่อนไขที่กำ �หนด ขาดทักษะ การคิดแก้ปัญหา ครูเอ ฟิสิกส์ ม.5 ครูบี สังคม ม.4 ครูซี ภาษาไทย ม.6 ครูดี คณิตศาสตร์ ป.4 ครูซี (นามสมมติ) สอนรายวิชาภาษาไทยชั้น ม.6 เกี่ยวกับ วรรณคดี พบว่าส่วนใหญ่ผู้เรียนไม่สามารถวิพากษ์ความหมายหรือคุณค่า วรรณคดีที่ได้รับเลือกให้มาศึกษาในแต่ละระดับขั้นเพราะผู้เรียนไม่รู้สึก ถึงการมีส่วนร่วมหรือการเชื่อมต่อการใช้บทเรียนหรือแนวทางหรือข้อคิด ที่ได้จากเรื่องราวเหล่านั้นในชีวิตประจำ �วันของตนที่อาจมีบริบทที่ต่าง ออกไปทั้งยุคสมัยหรือช่วงเวลา วัฒนธรรมที่มีความเป็นสากลในปัจจุบัน รวมถึงขนบธรรมเนียมบางอย่างที่ยกเลิกไปแล้ว เช่น กลอนเสภาขุนช้าง ถวายฎีกาที่มีพื้นที่ให้ผู้เรียนได้คิดวิพากษ์หรือมีพื้นที่เพียงพอที่ผู้เรียนได้ สร้างพื้นที่ของการโน้มน้าวให้เห็นด้วยหรือมีจุดยืนที่แตกต่างผ่านมุมมอง ตัวละครในเรื่อง แต่กลับพบว่าผู้เรียนส่วนใหญ่มุ่งตัดสินใจอย่างรวดเร็ว ไม่สามารถบอกเหตุผลเชิงลึกของการตัดสินใจหรือลงข้อสรุปแต่ละครั้งได้ ไม่สามารถแสดงแง่มุมที่แตกต่างจากความคิดแรกของตนเองได้ โดยรวมแล้ว บ่งชี้ถึงพฤติกรรมย่อยของกลุ่มทักษะการคิดวิจารณญาณ จึงได้สรุปเป็น ปัญหาหลักเกี่ยวกับการพัฒนาการคิดวิจารณญาณให้ผู้เรียน ครูดี (นามสมมติ) สอนรายวิชาคณิตศาสตร์ชั้น ป.4 เกี่ยวกับ รูปทร ง เ รขาคณิตในชีวิตประจำ �วันพบว่า ผู้ เ รียนส่วนใหญ่ยัง ไม่สามารถประยุกต์ใช้ความรู้ทางคณิตศาสตร์ในการแก้ปัญหาในชีวิต ประจำ �วันได้ รวมถึงยังไม่สามารถประยุกต์ใช้รูปทรงเรขาคณิตในการสร้าง รูปร่างบรรจุภัณฑ์ของเหลวในการแก้ปัญหาเกี่ยวกับการใช้สอยพื้นที่อย่าง คุ้มค่า การจัดสรรการใช้ปริมาตรของตู้คอนเทนเนอร์ในการขนส่งได้อย่าง เต็มประสิทธิภาพ เนื่องมาจากการขาดความเข้าใจเกี่ยวกับการประกอบ รูปร่างเรขาคณิตพื้นฐานเข้าด้วยกันเพื่อให้บรรลุเป้าหมายที่ต้องการ ออกแบบรูปร่างหรือรูปทรงนั้นๆ ให้ตอบโจทย์ภายใต้เงื่อนไขที่กำ �หนด จึง สรุปไปสู่ปัญหาหลักที่จะดำ �เนินการศึกษาคือ การพัฒนาทักษะการคิด แก้ปัญหาทางคณิตศาสตร์ของผู้เรียน ส่วนที่ 2 การคลี่แนวทางแก้ปัญหา นวัตกรรมที่จะช่วยในการแก้ปัญหา และ การออกแบบกำ �หนดกลไก การพัฒนาวิชาชีพจำ �นวนไม่น้อยมุ่งใช้หรือบูรณาการนวัตกรรม ทางการศึกษา กลยุทธ์วิธีสอน หรือแนวคิดทางการศึกษาต่างๆ เพื่อช่วย ส่งเสริมผู้เรียนหรือแก้ปัญหาที่ผู้เรียนกำ �ลังเผชิญอยู่ให้เกิดการเรียนรู้ได้ อย่างมีประสิทธิภาพ แต่ AR-CANVAS มุ่งเน้นให้ครูนักออกแบบหรือ ผู้สอนได้คิดย้อนไปสู่การเลือกแนวทางแก้ไขปัญหาที่จะช่วยให้ผู้เรียน ก้าวข้ามความยากลำ �บากในการเรียนรู้และมุ่งไปสู่การส่งเสริมทักษะหรือ สมรรถนะในชั้นเรียนของตนเองก่อนที่จะกำ �หนดหรือเลือกนวัตกรรมทาง การศึกษาที่เหมาะสมและสอดคล้องกับแนวทางแก้ปัญหานั้น เพื่อนำ �ไปสู่การ คลี่กลไกการใช้งานนวัตกรรมต่างๆ ข้างต้นภายใต้แนวคิดการดำ �เนินการ โดยสังเขป ดังแสดงในภาพ 2 ที่แสดงถึงการกำ �หนดกลไกที่แตกต่างกัน ระหว่างสี่ชั้นเรียนข้างต้น ครูเอ ได้เลือกใช้คำ �ถามซักไซร้ไล่เรียงในการขับเคลื่อนการ เรียนรู้ที่มุ่งพัฒนาการคิดสร้างสรรค์ให้ผู้เรียน แต่ก็คำ �นึงถึงความเชื่อของ ผู้เรียนที่ส่วนใหญ่มักคิดว่าเมื่อพบแนวทางแก้ปัญหาหนึ่งแล้วจะเชื่อว่า แนวทางดังกล่าวถูกต้องที่สุด จึงเตรียมกิจกรรมที่จะให้ผู้เรียนฝึกฝน การคิดสร้างสรรค์เชิงนวัตกรรมในลักษณะที่แตกต่างกัน 7 ลักษณะ ผ่าน แนวคิด SCAMPER (Glenn, R.E., 1997) ที่มุ่งสร้างหรือขยายความคิด ในเชิงสร้างสรรค์ ลักษณะต่างๆ ประกอบไปด้วย การคิดถึงสิ่งที่จะมา ทดแทน (Substitute) การคิดถึงการผสมผสานหรือรวมกัน (Combine) การคิดปรับใช้หรือปรับเปลี่ยนในรูปแบบอื่น (Adapt) การคิดดัดแปลงเพิ่ม หรือลดจากเดิม (Modify or Magnify or Minify) การคิดนำ �ไปประยุกต์ใช้ ในวัตถุประสงค์อื่น (Put to other uses) การคิดตัดบางส่วนออก (Eliminate) หรือ การคิดเกี่ยวกับการจัดเรียงใหม่หรือกลับมุมมองใหม่ได้