นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 252

26 นิตยสาร สสวท. การโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์ในการแข่งขันฟิสิกส์สัประยุทธ์เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องได้เห็นถึงประเด็นเชื่อมโยงและการพัฒนารูปแบบ การแข่งขันหรือพัฒนาทีมที่เข้าร่วมการแข่งขันให้มีประสิทธิภาพและได้เรียนรู้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่เป็นวิทยาศาสตร์ต่อไป การโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์ การโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์ (Sampson และ Blanchard, 2012) เป็นแนวทางปฏิบัติในการสร้างความรู้และการตรวจสอบ ความถูกต้องของข้อมูลการกล่าวอ้างผ่านหลักฐานและเหตุผลที่น่าเชื่อถือ โดยนำ �เสนอแบบจำ �ลองที่มีองค์ประกอบ 3 ส่วน ได้แก่ การกล่าวอ้าง หลักฐานและเหตุผล ซึ่งเกณฑ์เชิงประจักษ์จะประเมินความเหมาะสมของข้อมูลและหลักฐาน ในขณะที่เกณฑ์ทาง ทฤษฎีจะประเมินคุณประโยชน์และความเกี่ยวข้องของการให้เหตุผลและการวิเคราะห์ข้อมูล องค์ประกอบของการโต้แย้งประกอบด้วย 2 ส่วนหลัก ดังภาพ 1 โดยมีคำ �อธิบายดังนี้ กรอบการโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์ ได้แก่ (1) ข้อกล่าวอ้าง (claim) เป็นการคาดคะเนข้อสรุปหรือคำ �อธิบายที่ผู้โต้แย้ง ยกประเด็นขึ้นมา (ในขั้นตอนของการแข่งขัน IYPT: ฝ่ายนำ �เสนอ เสนอวิธีการทดลองเพื่ออธิบายปรากฏการณ์) (2) หลักฐาน (Evidence) เป็นข้อมูลจริงที่หยิบยกขึ้นมาประกอบข้อกล่าวอ้าง เช่น มาตรวัด การสังเกต งานวิจัย ทฤษฎี (ในขั้นตอนของ การแข่งขัน IYPT: ฝ่ายนำ �เสนอ แสดงผลการทดลองอธิบายเกี่ยวกับปรากฏการณ์) (3) พื้นฐานของเหตุผล (Rationale) เป็นการวิพากษ์องค์ประกอบการโต้แย้งที่ใช้อธิบายความสำ �คัญและความสอดคล้องของหลักฐานกับข้อกล่าวอ้าง (ในขั้นตอนของ การแข่งขัน IYPT: ฝ่ายนำ �เสนอ แสดงทฤษฎีที่เกี่ยวข้องกับการทดลองพร้อมอธิบายความสอดคล้องระหว่างทฤษฎีกับผลการทดลอง) การประเมิน ในการโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์ (Sampson และ Blanchard, 2012) จะพิจารณาในประเด็นของความพอเพียง ของหลักฐาน เหตุผลที่ใช้สนับสนุนการกล่าวอ้างหรือใช้ท้าทายข้อกล่าวอ้าง มีเกณฑ์เชิงประจักษ์และเกณฑ์ตามทฤษฎีเพื่อประเมิน คุณภาพการโต้แย้ง 3 ส่วน คือ (1) เกณฑ์เชิงประจักษ์ (Empirical Criteria) คือ ข้อกล่าวอ้างสอดคล้องกับหลักฐานว่ามีความเกี่ยวข้อง มากน้อยเพียงใด เพียงพอหรือไม่ หลักฐานมีคุณภาพความถูกต้อง (Validity) และ ความเที่ยงตรง (Reliability) เพียงใด วิธีการ เก็บรวบรวมข้อมูลมีความเหมาะสมหรือไม่ (2) เกณฑ์เชิงทฤษฎี (Theoretical Criteria) คือ ความเพียงพอของข้อมูลของข้อกล่าวอ้าง มีอำ �นาจในการคาดเดาหรือมีประโยชน์ในทางใดทางหนึ่งหรือไม่ หรือข้อกล่าวอ้างสอดคล้องกับทฤษฎี หลักเกณฑ์ หรือกฎหมาย ที่เป็นที่ยอมรับมากน้อยเพียงใด (3) เกณฑ์การวิเคราะห์ (Analytical Criteria) คือ วิธีการเก็บและวิเคราะห์ข้อมูลมีความเหมาะสม และการตีความมีความเที่ยงตรงหรือไม่ ภาพ 1 แผนภาพการโต้แย้งทางวิทยาศาสตร์และเกณฑ์ที่สามารถใช้เพื่อประเมินคุณภาพ