นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 255

ปีที่ 53 ฉบับที่ 255 กรกฎาคม - สิงหาคม 2568 | 29 ภาพ 6 แนวคิดของศิลปินเกี่ยวกับพวยน้ำ �บนยูโรปาที่พ่นออกสู่พื้นผิวดวงจันทร์ ซึ่งเป็นสัญญาณที่บอกถึงการมีอยู่ของมหาสมุทรใต้เปลือกน้ำ �แข็ง ที่มา: https://europa.nasa.gov/resources/167/artists-concept-of-europa-water-va- por-plume/ ภาพ 7 ยานอวกาศ Europa Clipper ได้รับการออกแบบให้เป็นยานสำ �รวจดาวเคราะห์ ที่มีขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่ NASA เคยสร้างมา ซึ่งในภาพได้วาดเปรียบเทียบขนาด กับสนามบาสเกตบอล ที่มา: https://europa.nasa.gov/resources/531/europa-clipper-nasas-largest-plane- tary-spacecraft-artists-concept/ ระยะไกลได้อย่างมีประสิทธิภาพ อย่างไรก็ตาม สิ่งที่สำ �คัญกว่าคือ หลักฐาน ที่ชี้ว่าใต้พื้นผิวดังกล่าวอาจมีมหาสมุทรน้ำ �เค็มซ่อนอยู่ ซึ่งมีปริมาณน้ำ � มากกว่ามหาสมุทรทั้งหมดบนโลกรวมกัน 2. พวยน้ำ �และหลักฐานของการพ่นวัสดุจากภายใน: ข้อมูลจาก กล้องโทรทรรศน์อวกาศฮับเบิล (Hubble Space Telescope) แสดงให้เห็น ถึงสิ่งที่อาจเป็น “พวยน้ำ �” (Water Plumes) ที่พุ่งออกจากบริเวณขั้วใต้ของ ยูโรปา แม้ว่าการค้นพบเหล่านี้ยังไม่ได้รับการยืนยันอย่างสมบูรณ์ แต่ก็เป็น เบาะแสสำ �คัญที่บ่งบอกถึงการแลกเปลี่ยนวัสดุระหว่างภายในกับภายนอก พื้นผิวดวงจันทร์ ซึ่งอาจเป็นช่องทางให้สามารถเก็บตัวอย่างน้ำ �จาก ภายนอกได้โดยไม่ต้องเจาะทะลุชั้นเปลือกน้ำ �แข็ง 3. ข้อมูลจากยานสำ �รวจและหลักฐานของมหาสมุทรใต้พื้นผิว: นับแต่ภารกิจ Voyager 2 ในปี ค.ศ. 1979 นักวิทยาศาสตร์ได้สังเกตเห็นว่า พื้นผิวของยูโรปาเต็มไปด้วยรอยแตกและแทบไม่มีหลุมอุกกาบาต ทำ �ให้ เชื่อว่าดวงจันทร์แห่งนี้มีกระบวนการทางธรณีวิทยาเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในปี ค.ศ. 1996 ยาน Galileo ได้ตรวจพบสนามแม่เหล็กผิดปกติรอบ ยูโรปา ซึ่งสามารถอธิบายได้ด้วยการมีอยู่ของชั้นน้ำ �เค็มใต้พื้นผิวที่เป็น สื่อกระแสไฟฟ้า 4. องค์ประกอบทางเคมีที่เกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิต: ยูโรปามีการ ตรวจพบสารอินทรีย์และโซเดียมคลอไรด์ (NaCl) บนพื้นผิว มีความเป็นไปได้ ว่าองค์ประกอบเหล่านี้อาจมาจากภายในดวงจันทร์และถูกดันขึ้นสู่พื้นผิว ผ่านรอยแยกต่างๆ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงองค์ประกอบพื้นฐานสำ �คัญที่อาจ มีความจำ �เป็นต่อการดำ �รงอยู่ของสิ่งมีชีวิต 5. พลังงานจากแรงโน้มถ่วงและความเป็นไปได้ของชีวนิเวศ: ยูโรปาได้รับแรงโน้มถ่วงมหาศาลจากดาวพฤหัสบดี ทำ �ให้เกิดปรากฏการณ์ ที่เรียกว่า “Tidal Heating” หรือความร้อนจากแรงไทดัล ความร้อนนี้ อาจเพียงพอที่จะหล่อเลี้ยงให้น้ำ �ในมหาสมุทรอยู่ในสถานะของเหลว และ ก่อให้เกิดปล่องน้ำ �พุร้อนใต้มหาสมุทร (Hydrothermal Vents) คล้ายกับ ที่พบในบริเวณใต้มหาสมุทรลึกของโลก ซึ่งสามารถรองรับระบบนิเวศ ขนาดใหญ่ได้โดยไม่ต้องพึ่งพาพลังงานจากแสงอาทิตย์ Europa Clipper ภารกิจเรือธงของ NASA เพื่อค้นหาสิ่งมีชีวิตนอกโลก จากหลักฐานเชิงสังเกตและข้อมูลจากภารกิจในอดีตของ ดวงจันทร์ยูโรปา นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่าใต้เปลือกน้ำ �แข็งของดวงจันทร์ แห่งนี้ อาจมีมหาสมุทรน้ำ �เค็มขนาดใหญ่ซ่อนอยู่ และมีความเป็นไปได้ที่จะ มีสภาวะแวดล้อมเอื้อต่อการดำ �รงอยู่ของสิ่งมีชีวิตในระดับจุลินทรีย์ อย่างไรก็ตาม คำ �ถามสำ �คัญเกี่ยวกับลักษณะทางกายภาพและทางเคมีของ ยูโรปายังคงไม่ได้รับคำ �ตอบอย่างชัดเจน ตัวอย่างเช่น: • มหาสมุทรใต้ผิวน้ำ �แข็งมีความลึกและความเค็มเพียงใด? • เปลือกน้ำ �แข็งมีความหนามากน้อยเพียงใด และมีการแตกร้าว หรือไม่? • บนพื้นผิวมีสารอินทรีย์ที่ซับซ้อนหรือองค์ประกอบที่เกี่ยวข้อง กับสิ่งมีชีวิตหรือไม่? • มีปฏิสัมพันธ์ระหว่างน้ำ �กับชั้นหินภายในดวงจันทร์หรือไม่? • พื้นที่ใดที่อาจมีการพ่นวัสดุจากใต้ผิวน้ำ �แข็งขึ้นมาสู่พื้นผิว ภายนอก? เพื่อไขข้อสงสัยเหล่านี้ NASA จึงได้พัฒนาโครงการ Europa Clipper ซึ่งถือเป็นหนึ่งในภารกิจระดับเรือธง เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ ในการดำ �รงอยู่ของสิ่งมีชีวิตในสภาพแวดล้อมที่แตกต่างนอกโลก Europa Clipper เป็นยานอวกาศขนาดใหญ่ที่สุดเท่าที่ NASA เคยสร้างขึ้นสำ �หรับภารกิจสำ �รวจดาวเคราะห์ โดยเมื่อกางแผงโซลาร์เซลล์ออก ยานจะมีความกว้างมากกว่า 30 เมตร ซึ่งกว้างกว่าขนาดของสนาม บาสเกตบอลมาตรฐาน (ขนาดประมาณ 28 เมตร x 15 เมตร) ยานได้ถูกปล่อยเมื่อวันที่ 14 ตุลาคม ค.ศ. 2024 และจะ เดินทางไปถึงระบบวงโคจรของดาวพฤหัสบดีในเดือนเมษายนของปี ค.ศ. 2030 โดยภารกิจนี้ไม่ได้ทำ �การโคจรรอบยูโรปาโดยตรง แต่ใช้วิธีการบินเฉียด