นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 255

ปีที่ 53 ฉบับที่ 255 กรกฎาคม - สิงหาคม 2568 | 47 ภาพ 1 แอปพลิเคชัน iNaturalist ที่มา https://www.inaturalist.org ภาพ 2 การแนะนำ �การใช้ iNaturalist ของกิจกรรม CNC2025 จังหวัดสุรินทร์ ปัจจุบันแนวโน้มการส่งเสริมให้เยาวชนมีส่วนร่วมในกิจกรรม วิทยาศาสตร์ชุมชนและวิทยาศาสตร์พลเมือง (Community and Citizen Science) เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โดยมีหลักฐานสนับสนุนว่า การเข้าร่วม กิจกรรมทางวิทยาศาสตร์เหล่านี้สามารถส่งเสริมการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ ของเยาวชนได้ (Ballard et al., 2017) จากความสำ �คัญนี้เอง มีงานวิจัยจำ �นวนมากที่กล่าวถึงการใช้ แพลตฟอร์ม iNaturalist ส่งเสริมกิจกรรมวิทยาศาสตร์พลเมือง โดยเฉพาะ ในกลุ่มเยาวชน เช่น งานวิจัยของ Aristeidou et al. (2021) ที่ศึกษา รูปแบบการมีส่วนร่วมของเยาวชนในการใช้ iNaturalist ในกิจกรรมภาคสนาม แบบ Bioblitz ซึ่งพบว่าเยาวชนมีแนวโน้มสังเกตสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง เช่น หอย แมงมุม และแมลง มากกว่าพืชและนก และผู้ที่มีพฤติกรรมการเข้าร่วม อย่างสม่ำ �เสมอจะมีแนวโน้มสร้างข้อมูลคุณภาพมากขึ้นในระยะสั้น ส่วน งานวิจัยของ Echeverria et al. (2021) ได้นำ � iNaturalist มาใช้เป็น เครื่องมือประกอบการจัดทำ �สมุดภาพพรรณไม้ (Herbarium) ในการเรียนรู้ กลางแจ้งของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย พบว่านักเรียนประเมิน ประสบการณ์ในเชิงบวก เห็นว่า iNaturalist ช่วยจดบันทึกข้อมูลพืชได้ดี และเป็นช่องทางผสานการใช้เทคโนโลยีมือถือกับการเรียนรู้ด้านความ หลากหลายทางชีวภาพในโรงเรียน ส่วนงานวิจัยของ Callaghan et al. (2022) ได้ชี้ให้เห็นว่า ผู้เชี่ยวชาญและอาสาสมัครที่ช่วยระบุชนิดสิ่งมีชีวิต ใน iNaturalist สามารถมีส่วนร่วมสำ �คัญในการเพิ่มความรู้ด้านความ หลากหลายทางชีวภาพระดับโลก โดยแม้จะใช้เวลาเพียงวันละ 30 นาที ก็สามารถสร้างผลกระทบในภาพรวมได้ ทั้งนี้ ยังเน้นย้ำ �ถึงความสำ �คัญ ของการลดข้อจำ �กัดในการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตและสมาร์ตโฟน เพื่อให้ แพลตฟอร์มสามารถรองรับการใช้งานอย่างเท่าเทียมทั่วโลก สำ �หรับงานวิจัยในประเทศไทย มีผู้ศึกษาเกี่ยวกับการใช้แพลตฟอร์ม iNaturalist ในการส่งเสริมความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพของ นักเรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย เช่น งานวิจัยของ ภควัต สองเมือง (2567) ครูชีววิทยาจากโรงเรียนกุมภวาปี ศึกษาผลของการใช้การเรียนรู้แบบ โครงงาน (Project-based Learning) ร่วมกับแพลตฟอร์ม iNaturalist ต่อความรู้ความเข้าใจด้านความหลากหลายทางชีวภาพของนักเรียนชั้น ม.4 จำ �นวน 37 คน ในภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2567 ผลการวิจัย พบว่า หลังการจัดการเรียนรู้ นักเรียนมีทัศนคติเชิงบวกเพิ่มขึ้นอย่างมีนัย สำ �คัญในทุกมิติของความรู้ด้านความหลากหลายทางชีวภาพ เช่น การอนุรักษ์ และความสำ �คัญของความหลากหลายทางชีวภาพ รวมทั้งความสำ �คัญของ ชนิดพันธุ์ นอกจากนั้น ยังพบว่าความรู้ของนักเรียนด้านความหลากหลาย ทางชีวภาพ (Biodiversity Knowledge) หลังเรียนเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำ �คัญ ทางสถิติ กรณีศึกษาจาก (นอก) ห้องเรียนชีววิทยา: การใช้ iNaturalist ส่งเสริม วิทยาศาสตร์พลเมืองในประเทศไทย ผู้เขียนในฐานะครูชีววิทยาได้พานักเรียนเข้าร่วมกิจกรรม วิทยาศาสตร์พลเมืองที่หลากหลายทั้งในประเทศและต่างประเทศ โดยในที่นี้ ขอยกตัวอย่างกิจกรรมที่บูรณาการการใช้แอปพลิเคชัน iNaturalist เข้ากับ การเรียนรู้ภาคสนาม และกิจกรรมโครงการต่างๆ ที่ส่งเสริมความรู้ด้าน ผู้ ใช้งานสามารถอัปโหลดสิ่งที่เรียกว่า “การสังเกต” (Observation) ซึ่ง หมายถึงภาพถ่ายของสิ่งมีชีวิตหนึ่งชนิด พร้อมข้อมูลประกอบ เช่น วันที่ เวลา สถานที่พบ การระบุชนิดตามอนุกรมวิธาน สถานะของ สิ่งมีชีวิต (ป่าธรรมชาติหรือการเพาะเลี้ยง) รวมถึงข้อมูลเพิ่มเติมอื่นๆ ตามที่ผู้ใช้ต้องการระบุ ทั้งนี้ ควรคำ �นึงถึงการแบ่งปันข้อมูลสู่สาธารณะ ในกรณีที่ให้ข้อมูลสถานที่พบอาจจะกระทบกับสิ่งมีชีวิตนั้นๆ หากไม่ ระมัดระวัง เช่น พิกัดสัตว์หายาก ด้วยลักษณะข้อมูลที่หลากหลายและเข้าถึงได้ง่าย iNaturalist จึงเป็นเครื่องมือที่มีคุณค่าอย่างยิ่งในวงการวิทยาศาสตร์ชีวภาพ โดยเฉพาะ ในการวิเคราะห์การกระจายของชนิดพันธุ์ การจัดทำ �รายการชนิดพันธุ์ การติดตามสิ่งมีชีวิตต่างถิ่น และแม้กระทั่งการบรรยายชนิดพันธุ์ใหม่ (Aristeidou et al., 2021)