นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 255

52 | นิตยสาร สสวท. กระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) เป็นการคิดแก้ปัญหาอย่างสร้างสรรค์ ที่เน้นการเรียนรู้จากการ ลงมือปฏิบัติ และนำ �มาทดสอบเพื่อเรียนรู้และปรับปรุงข้อผิดพลาด เพื่อให้สามารถพัฒนาความคิดและแนวทาง การแก้ปัญหาใหม่ที่ดีขึ้นเรื่อยๆ (ไปรมา อิศรเสนา ณ อยุธยา และชูจิต ตรีรัตนพันธ, 2560) กระบวนการคิด เชิงออกแบบมีขั้นตอนในการดำ �เนินการอยู่ 5 ขั้นตอน ได้แก่ เข้าใจปัญหา (Empathize) ระบุความต้องการ (Define) นำ �เสนอแนวทางแก้ปัญหา (Ideate) สร้างผลงาน (Prototype) ทดสอบ (Test) (Stanford d.school, 2010) ภาพ 1 กระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Stanford d.school, 2010) ก ระบวนการคิดเชิงออกแบบนี้สามารถนำ �มาใช้ในการพัฒนา ความสามารถในการคิดของผู้เรียนผ่านกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆ ได้ ซึ่งความสามารถในการคิดจะเป็นรากฐานสำ �คัญของการส่งเสริมให้ผู้เรียน ได้รู้จักการวิเคราะห์ การประมวลผล และตัดสินใจในสถานการณ์ต่างๆ อย่างมีเหตุผลและเป็นระบบ วางแผนการดำ �เนินงาน แก้ปัญหา สร้างสรรค์งาน ได้อย่างเหมาะสม และสามารถกำ �หนดแนวทางการดำ �เนินชีวิตของตนเอง และปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ใหม่ๆ และหาแนวทางการแก้ไขปัญหาได้ อย่างมีประสิทธิภาพได้ (National Education Association (NEA), 2010) นอกจากนี้ กระบวนการคิดเชิงออกแบบยังช่วยให้ผู้เรียนพัฒนาแนวคิดและ นวัตกรรมใหม่ๆ (Pratomo et al., 2021) เพื่อแก้ไขปัญหาตามแนวทาง ที่ดีที่สุดและเหมาะสมที่สุด ซึ่งมีบทบาทอย่างมากในการใช้ชีวิตของผู้เรียนใน ยุคปัจจุบันและในอนาคตที่อยู่ในสังคมและโลกที่มีการเปลี่ยนแปลงความรู้ เทคโนโลยีและมีความเจริญก้าวหน้าทางวิทยาการด้านต่าง ๆ อย่างรวดเร็ว ที่นำ �ไปสู่การเป็นสังคมดิจิทัลที่มีการเข้าถึงข้อมูลมากมายได้ง่ายขึ้น แนวทางในการจัดการเรียนรู้ที่ส่งเสริมผู้เรียนให้เกิดความสามารถ ในการคิดมีหลากหลายแนวทาง ซึ่งจำ �เป็นต้องมีการวางแผนเป็นอย่างดี และสามารถนำ �ไปใช้กับผู้เรียนได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยในบทความนี้ผู้เขียน ขอนำ �เสนอตัวอย่างการจัดการเรียนรู้ระดับประถมศึกษาตามกระบวนการ คิดเชิงออกแบบตามขั้นตอนดังภาพ 1 โดยสถานการณ์ปัญหาที่ต้องศึกษา และแก้ไขคือ ผู้เรียนต้องการทำ �ขนมที่ทำ �มาจากช็อคโกแลตเพื่อขายใน งานตลาดนัดที่โรงเรียนจัดขึ้น โดยใช้ช็อคโกแลตที่เหลือจากการทำ �กิจกรรม ครั้งก่อน ซึ่งบางชิ้นแตกหัก บางชิ้นหลอมทำ �ให้มีรูปร่างไม่สวยงาม ในการจัดการเรียนรู้เพื่อแก้ปัญหาจากสถานการณ์นี้ ครูและ นักเรียนจะมีบทบาทในแต่ละขั้นตอนของกระบวนการคิดเชิงออกแบบ ดังนี้ ขั้นที่ 1 เข้าใจปัญหา (Empathize) ขั้นตอนนี้เป็นขั้นตอนแรกที่ สำ �คัญในกระบวนการคิดเชิงออกแบบ เป็นการวิเคราะห์และทำ �ความเข้าใจ ในปัญหาอย่างลึกซึ้ง บทบาทของครูในการจัดการเรียนรู้ในห้องเรียนใน ขั้นตอนนี้จะเป็นผู้แนะนำ �สถานการณ์ปัญหา ใช้คำ �ถามกระตุ้นผู้เรียนเพื่อ ให้ผู้เรียนเข้าใจปัญหา โดยคำ �ถามที่ครูอาจใช้เพื่อกระตุ้นผู้เรียนให้เข้าใจ ปัญหา เช่น “ผู้เรียนคิดว่าเราจะทำ �ขนมจากช็อกโกแลตที่แตกหักและ ไม่สวยงามอย่างไร ให้สามารถขายได้ในงานโรงเรียน” ส่วนบทบาทของผู้เรียนจะเป็นผู้วิเคราะห์ และร่วมกันแสดง ความคิดเห็นเพื่อทำ �ความเข้าใจปัญหา รวมไปถึงทำ �ความเข้าใจปัญหาใน มุมมองอื่นๆ ว่าจากปัญหานี้ ไม่ใช่เพียงรู้ว่าจะทำ �ขนมขายแต่ต้องเข้าใจ