นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 256

28 | นิตยสาร สสวท. ใ นส่วนของวิทยาศาสตร์ PISA 2025 (OECD, 2024) ได้กำ �หนดกรอบการประเมินสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ ซึ่งเป็นการประเมิน ความสามารถของผู้เรียนในด้านต่างๆ ได้แก่ 1. การอธิบายปรากฏการณ์อย่างเป็นวิทยาศาสตร์ 2. การออกแบบและประเมินกระบวนการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ และแปลความหมายข้อมูลและใช้ประจักษ์พยาน ในเชิงวิทยาศาสตร์อย่างมีวิจารณญาณ 3. การศึกษาค้นคว้า ประเมินและใช้ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์เพื่อการตัดสินใจและการลงมือกระทำ � แม้ PISA จะเป็นกรอบการประเมินสมรรถนะของนักเรียน แต่หากผู้สอนนำ �ข้อสอบ PISA มาวิเคราะห์ โดยพิจารณาถึงสิ่งที่ PISA ให้ความสำ �คัญในการประเมิน ผู้สอนจะสามารถมองเห็นแนวทางในการจัดการเรียนรู้เพื่อพัฒนาสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ของ นักเรียนได้ เช่น การกระตุ้นให้นักเรียนสามารถออกแบบกระบวนการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ โดยได้ฝึกฝนการตั้งคำ �ถาม ออกแบบการทดลอง หรือการส่งเสริมให้นักเรียนได้ประเมินและใช้ข้อมูลทางวิทยาศาสตร์เพื่อการตัดสินใจและลงมือกระทำ � โดยได้ วิเคราะห์และแปลความหมายข้อมูล ประเมินและตัดสินใจในประเด็นต่างๆ ส่งเสริมการคิดอย่างมีเหตุผลและให้ความสำ �คัญกับหลักฐาน ผ่านการใช้สถานการณ์จริงในการจัดการเรียนรู้ ซึ่งการส่งเสริมให้นักเรียนมีผลสัมฤทธิ์ที่ดีจากการทดสอบของ PISA ก็เป็นประโยชน์ ที่สำ �คัญ เนื่องจาก PISA ถือเป็นตัวชี้วัดหนึ่งที่สะท้อนความสามารถหรือสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ของนักเรียน แต่อีกวัตถุประสงค์ สำ �คัญในการประเมินนั้นก็เพื่อเป็นการเตรียมเยาวชนให้มีความสามารถที่จำ �เป็นต่อการดำ �รงชีวิตในโลกแห่งการเปลี่ยนแปลงได้อย่าง มีประสิทธิภาพ (ศูนย์ดำ �เนินงาน PISA แห่งชาติ, 2568) ดังนั้น การเตรียมความพร้อมของนักเรียนให้มีสมรรถนะที่สอดคล้องกับ แนวทางของ PISA ซึ่งเป็นกรอบการประเมินตามมาตรฐานสากลก็มีความน่าสนใจ เนื่องด้วยลักษณะของข้อสอบ PISA นั้น ให้ความสำ �คัญ กับกระบวนการคิด และการให้นักเรียนได้ใช้ความรู้และทักษะต่างๆ มาตอบคำ �ถามของข้อสอบ บทความนี้มีเป้าหมายเพื่อนำ �เสนอแนวทางสำ �หรับผู้สอนในการนำ �ข้อสอบ PISA มาประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนรู้ในห้องเรียน วิทยาศาสตร์ของตนเองเพื่อให้นักเรียนได้พัฒนาสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ โดยขอยกตัวอย่างบางส่วนของข้อสอบ PISA เรื่อง พฤติกรรม ของปลาหลังหนาม ซึ่งเผยแพร่บนระบบออนไลน์ข้อสอบ PISA สสวท. หรือเว็บไซต์ https://pisaitems.ipst.ac.th/CES/quiz?quiz=1 เพื่อการเรียนรู้ร่วมกันในการพัฒนาสมรรถนะของนักเรียน ทั้งนี้ ข้อสอบดังกล่าวเป็นการประเมินสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ของผู้เรียน ในด้านที่ 2 การออกแบบและประเมินกระบวนการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ และแปลความหมายข้อมูลและใช้ประจักษ์พยาน ในเชิงวิทยาศาสตร์อย่างมีวิจารณญาณ โดยเน้นการประเมินความสามารถของผู้เรียนในการระบุคำ �ถามเชิงวิทยาศาสตร์ และการแปล ความหมายข้อมูลและการใช้ประจักษ์พยานหรือหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ ตัวอย่างข้อสอบ PISA เรื่อง พฤติกรรมของปลาหลังหนาม ปลาหลังหนามเป็นปลาที่เลี้ยงง่ายในตู้ปลา ในช่วงฤดูผสมพันธุ์ ท้องของปลาหลังหนามตัวผู้จะเปลี่ยนจากสีเงินเป็น สีแดง ปลาหลังหนามตัวผู้จะโจมตีคู่แข่งตัวผู้ตัวอื่นๆ ที่เข้ามาในบริเวณที่ครอบครองและพยายามขับไล่ออกไปจากบริเวณนั้น ถ้ามี ปลาตัวเมียสีเงินเข้ามาใกล้ ปลาตัวผู้จะพยายามนำ �ปลาตัวเมียไปที่รังของตัวเองเพื่อให้ปลาตัวเมียได้วางไข่ นักเรียนคนหนึ่งทดลองเพื่อสำ �รวจตรวจสอบว่าอะไรที่ทำ �ให้ปลาหลังหนามตัวผู้แสดงพฤติกรรมก้าวร้าว ในตู้ปลา ของนักเรียนได้เลี้ยงปลาหลังหนามตัวผู้ไว้หนึ่งตัว นักเรียนได้นำ �หุ่นของปลาที่ทำ �ด้วยขี้ผึ้งสามแบบผูกติดไว้กับลวด เขาแขวน หุ่นปลาทั้งสามแบบแยกกันไว้ในตู้ปลาในระยะเวลาที่เท่ากัน แล้วนับจำ �นวนครั้งที่ปลาตัวผู้แสดงปฏิกิริยาอย่างก้าวร้าวโดยการ พุ่งใส่ปลาขี้ผึ้ง ผลการทดลองแสดงดังรูปข้างล่าง