นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 256

30 | นิตยสาร สสวท. เกี้ยวพาราสีของปลาหลังหนาม ซึ่งนักเรียนต้องสามารถแปลความหมายข้อมูลจากแผนภูมิที่แสดงผลการทดลอง เรื่อง พฤติกรรมการ เกี้ยวพาราสีของปลาหลังหนามต่อลักษณะต่างๆ ของหุ่นจำ �ลอง โดยพิจารณาจำ �นวนครั้งที่ปลาตัวผู้แสดงพฤติกรรมการเกี้ยวพาราสี ต่อหุ่นจำ �ลองแต่ละลักษณะ จึงจะสามารถตอบได้ว่าข้อสรุปเกี่ยวกับพฤติกรรมการเกี้ยวพาราสีข้อใดถูกต้องบ้าง จะเห็นได้ว่าคำ �ถามข้อนี้ เน้นความสามารถของนักเรียนในการแปลความหมายข้อมูลและการใช้ประจักษ์พยานหรือหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ซึ่งจะนำ �มาเป็น หลักฐานทางวิทยาศาสตร์ในการตอบคำ �ถามต่อไป ทั้งนี้ หากนักเรียนไม่เคยได้รับการฝึกฝนการแปลความหมายจากข้อมูล อาจทำ �ให้ นักเรียนไม่สามารถทำ �ความเข้าใจหรือเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของข้อมูลที่มีได้ สำ �หรับการจัดการเรียนรู้ในห้องเรียนวิทยาศาสตร์ ผู้สอนควรสร้างประสบการณ์ในการแปลความหมายข้อมูล โดยให้นักเรียน ได้วิเคราะห์ความสัมพันธ์ของข้อมูลที่แสดงในรูปแบบต่างๆ เช่น ตาราง กราฟ แผนภูมิ แผนภาพ ที่มีรูปแบบและความซับซ้อนของ ข้อมูลสอดคล้องกับความสามารถของนักเรียน โดยกระตุ้นให้นักเรียนได้ทำ �ความเข้าใจข้อมูลที่ได้รับ อธิบายความหมายหรือความสัมพันธ์ ของตัวแปรต่างๆ จากชุดข้อมูลอย่างมีเหตุผล (Rivet & Ingber, 2017) เพื่อนำ �ข้อมูลที่ได้แปลความหมายดังกล่าวไปใช้ประโยชน์ ได้อย่างเหมาะสม เช่น นำ �มาเป็นหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ในการสร้างข้อกล่าวอ้าง ลงข้อสรุป ตัดสินใจในประเด็นต่างๆ อธิบาย ปรากฏการณ์หรือสถานการณ์ต่างๆ หรือตอบคำ �ถามที่สงสัยต่อไป ซึ่งความสามารถในการแปลความหมายข้อมูลและใช้ประจักษ์พยาน หรือหลักฐานทางวิทยาศาสตร์อย่างมีวิจารณญาณมีความสำ �คัญต่อการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ของนักเรียน ผู้สอนจึงควรให้โอกาสนักเรียน ในการฝึกฝนความสามารถดังกล่าวอย่างสม่ำ �เสมอเพื่อให้เกิดเป็นสมรรถนะที่ติดตัวนักเรียนต่อไป เช่น สนับสนุนให้นักเรียนได้ฝึกการ วิเคราะห์ข้อมูล โดยให้แยกแยะข้อมูลออกเป็นส่วนๆ เพื่อทำ �ความเข้าใจองค์ประกอบและความสัมพันธ์ของข้อมูลเหล่านั้น ฝึกการระบุ ความสัมพันธ์ของข้อมูล โดยให้นักเรียนได้ค้นหาแบบรูปของข้อมูล บอกแนวโน้มหรือเชื่อมโยงความสัมพันธ์ของข้อมูลต่างๆ และฝึกการ ลงข้อสรุป โดยใช้ข้อมูลที่ได้ทำ �การวิเคราะห์ แปลความหมายแล้วมาสร้างเป็นข้อสรุปหรือคำ �อธิบายที่สมเหตุสมผล รวมทั้งฝึกการนำ �เสนอ ข้อมูล โดยให้นักเรียนได้ถ่ายทอดข้อสรุปที่มีความสอดคล้องหรืออยู่บนพื้นฐานของหลักฐานที่ได้จากการวิเคราะห์ การแปลความหมาย ข้อมูลในรูปแบบต่างๆ เพื่อให้ผู้อื่นเข้าใจข้อมูลที่ต้องการสื่อสารได้ง่าย นอกจากนี้ ยังอาจส่งเสริมให้นักเรียนได้ฝึกการประเมินความ สอดคล้องกันของข้อโต้แย้ง หรือข้อสรุปกับหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ได้อย่างเหมาะสม จากตัวอย่างข้อสอบ เรื่อง พฤติกรรมของปลาหลังหนาม ที่ได้นำ �เสนอไป ผู้สอนจะเห็นได้ว่าข้อสอบมีการนำ �เสนอสถานการณ์ ให้ข้อมูลผลการทดลองเพื่อให้นักเรียนได้วิเคราะห์ข้อมูล โดยการที่นักเรียนจะสามารถตอบคำ �ถามในข้อสอบได้นั้น ต้องอาศัย การทำ �ความเข้าใจความสัมพันธ์ของตัวแปรต่างๆ จึงจะสามารถระบุคำ �ถามของการทดลอง รวมทั้งต้องแปลความหมายข้อมูลได้ จึงจะ สามารถตอบคำ �ถามที่เป็นลักษณะของการลงข้อสรุปจากข้อมูลที่นำ �เสนอ ซึ่งความสามารถดังกล่าวสอดคล้องกับการทำ �งานของนักวิทยาศาสตร์ ที่ต้องมีการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์และแปลความหมายข้อมูลที่มีอย่างมีเหตุผลเพื่อนำ �ไปสู่ข้อค้นพบทางวิทยาศาสตร์ ที่น่าเชื่อถือ ซึ่งนี่ก็เป็นจุดมุ่งหมายเดียวกันในการพัฒนานักเรียนในห้องเรียนวิทยาศาสตร์ โดยในห้องเรียนวิทยาศาสตร์ผู้สอนอาจนำ � สถานการณ์ต่างๆ มาปรับให้เหมาะสมกับการฝึกสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ ในที่นี้ขอยกตัวอย่างการออกแบบขั้นตอนการจัดการเรียนรู้ ในห้องเรียนเพื่อพัฒนาสมรรถนะการสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ และการแปลความหมายข้อมูลและใช้ประจักษ์พยาน ในเชิงวิทยาศาสตร์อย่างมีวิจารณญาณ โดยใช้สถานการณ์เรื่องพฤติกรรมของปลาหลังหนามเพื่อการเรียนรู้ร่วมกัน ดังนี้ ตารางตัวอย่างการออกแบบขั้นตอนและแนวการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่ส่งเสริมสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์จากสถานการณ์ เรื่อง พฤติกรรมของปลาหลังหนาม 1. อ่านและวิเคราะห์สถานการณ์ 3. ออกแบบการทดลองที่เหมาะสม และสอดคล้องกับคำ �ถามทาง วิทยาศาสตร์ที่กำ �หนด 2. ระบุคำ �ถามที่นำ �ไปสู่การสืบเสาะหา ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ ให้นักเรียนอ่านและวิเคราะห์สถานการณ์ พฤติกรรมของปลาหลังหนาม ให้นักเรียนออกแบบการทดลอง โดยการตั้ง สมมติฐาน กำ �หนดและควบคุมตัวแปร และ กำ �หนดนิยามเชิงปฏิบัติการของการทดลอง เช่น สมมติฐาน: สีของปลาหลังหนามตัวอื่นมีผล ต่อการแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวของปลา หลังหนามตัวผู้ โดยปลาหลังหนามที่มีสีเข้มกว่า จะส่งผลต่อการแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวมากกว่า ปลาหลังหนามสีอ่อน ให้นักเรียนตั้งคำ �ถามที่สนใจหาคำ �ตอบ เช่น สี ของปลาหลังหนามตัวอื่นมีผลต่อการแสดง พฤติกรรมก้าวร้าวของปลาหลังหนามตัวผู้หรือไม่ (*คำ �ถามที่ตั้งต้องสามารถนำ �ไปสู่การสำ �รวจตรวจสอบได้) อ่ า น จั บ ใ จ ค ว า ม สำ � คั ญ แ ล ะ วิ เ ค ร า ะ ห์ สถานการณ์ ใช้การคิดอย่างมีวิจารณญาณในการออกแบบ การทดลองที่สอดคล้องกับคำ �ถามของการ ทดลอง รวมทั้งระบุ ตัวแปรที่เกี่ยวข้อง กำ �หนด นิยามเชิงปฏิบัติการเพื่อนำ �ไปสู่การลงมือ ปฏิบัติการทดลองต่อไป ตั้งคำ �ถามที่สอดคล้องกับสถานการณ์ที่สามารถ นำ �ไปสู่การสืบเสาะหาความรู้ทางวิทยาศาสตร์ โดยแสดงความสัมพันธ์ของตัวแปรต่าง ๆ ขั้นตอน แนวทางการจัดกิจกรรม จุดเน้นของขั้นตอน