นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 182 พฤษภาคม

นิตยสาร สสวท.

นานาสาระ และข่าวสาร

ดร. สุทัศน์ ยกส้าน

คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

นับตั้งแต่ยุคของ Anaxagoras เมื่อ 2,800 ปีก่อนผู้คนมักเชื่อว่า ดาวบนฟ้าทุกดวงและโลกประกอบด้วยธาตุ เช่น เหล็ก แคลเซียม และออกซิเจน

ฯลฯ เหมือนกัน จนกระทั่งนักดาราศาสตร์สตรีท่านหนึ่ง ได้พบในปี ค.ศ.1923 ว่า การนึกคิดและเชื่อเช่นนั้นผิดอย่างร้ายแรง เพราะเอกภพประกอบ

ด้วยไฮโดรเจนเป็นส่วนใหญ่ (ในสมัยนั้นยังไม่มีใครรู้จักสสารมืด) และวิทยานิพนธ์ของเธอที่เขียนเกี่ยวกับเรื่องนี้ได้รับการยกย่องว่าเป็นวิทยานิพนธ์

ดาราศาสตร์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดแห่งคริสต์ศตวรรษที่ 20 แม้การค้นพบของเธอจะยิ่งใหญ่ แต่ทุกวันนี้ก็แทบไม่มีใครรู้จักเธอเลย

เธอชื่อ Cecilia Payne-Gaposchkin ผู้เคยดำ

�รงตำ

�แหน่ง

ศาสตราจารย์สตรีคนแรก ของมหาวิทยาลัย Harvard แต่ก่อนจะได้

ครองตำ

�แหน่งนี้ เธอต้องประสบความยากลำ

�บากมาก เพราะเธอได้รับเข้า

ทำ

�งานโดยไม่มีเงินเดือนประจำ

� จึงต้องอาศัยความเมตตา และได้รับการ

อนุเคราะห์จากภาควิชาว่าให้เบิกเงินเดือนของเธอจากค่าอุปกรณ์ทดลอง

Cecilia Payne เกิดเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม ค.ศ.1900 ที่เมือง

Wendover ใน Buckinghamshire ประเทศอังกฤษ ในครอบครัว

ของ Edward J. Payne กับ Emma L. Helena Payne เมื่ออายุ 4

ขวบ บิดาของเธอได้เสียชีวิต มารดาจึงต้องรับภาระเลี้ยงดูครอบครัวที่มี

ลูก 3 คน แต่เพียงผู้เดียว Cecilia Payne ได้เข้าเรียนขั้นต้นที่โรงเรียน

St. Paul’s ซึ่งเป็นโรงเรียนสตรี แต่เมื่อแม่ไม่ต้องการจะให้เธอเรียนถึง

ระดับมหาวิทยาลัย โดยอ้างว่าจะเก็บเงินให้เฉพาะลูกชายเรียน Cecilia

Payne จึงต้องหาทุนเรียนหนังสือเอง

เมื่ออายุ 19 ปี เธอได้รับทุนไปเรียนที่ Newnham College แห่ง

มหาวิทยาลัยCambridge ในสาขาวิทยาศาสตร์ทำ

�ให้ได้เรียนวิชาชีววิทยา

ฟิสิกส์ และเคมี ครั้นเมื่อได้เข้าฟังสัมมนาของนักดาราศาสตร์ชื่อ Arthur

Eddington ซึ่งบรรยายเรื่องการเดินทางไปเกาะ Principe ที่ตั้งอยู่ใน

อ่าว Guinea ในมหาสมุทรแปซิฟิก เพื่อทำ

�การตรวจสอบความถูกต้อง

ของทฤษฎีสัมพัทธภาพทั่วไป ด้วยการถ่ายภาพของดาวฤกษ์ที่อยู่ข้างหลัง

ดวงอาทิตย์ ในปี ค.ศ.1919 เธอได้ตกหลุมรักวิชาดาราศาสตร์ทันที และ

ได้พยายามเรียนจนจบการศึกษาระดับปริญญาตรี แต่ไม่ได้รับปริญญา

เพราะมหาวิทยาลัย Cambridge ไม่สามารถประสาทปริญญาให้แก่สตรี

จนกระทั่งปี ค.ศ.1948

Payne รู้ดีว่า ถ้าเธอใช้ชีวิตอยู่ต่อไปในอังกฤษ เธอจะต้องมีอาชีพเป็น

ครูสถานเดียว ดังนั้นจึงแสวงหาทุนเพื่อไปเรียนต่อในอเมริกา หลังจากที่

ได้พบกับ Harlow Shapley ซึ่งขณะนั้นดำ

�รงตำ

�แหน่งเป็นผู้อำ

�นวยการ

ของหอดูดาวที่ Harvard College ในอเมริกา และเขาได้บอก Payne

ว่า มหาวิทยาลัย Harvard กำ

�ลังจะเปิดโปรแกรมสอนดาราศาสตร์ระดับ

ปริญญาโทและเอก Shapley จึงขอทุนให้เธอไปเรียนต่อที่ Harvard ใน

ปี ค.ศ.1923

ปัญหาหนึ่งที่นักดาราศาสตร์ในสมัยนั้นสนใจมากคือ การวิเคราะห์

สเปกตรัมของแสงจากดาวฤกษ์ เพื่อหาองค์ประกอบของดาวฤกษ์

ในอดีตเมื่อปี ค.ศ.1859 Gustav Kirchhoff ได้พบว่า เมื่อนำ

�ธาตุมา

เผาไฟธาตุที่ร้อนจะเปล่งแสงที่มีความยาวคลื่นต่าง ๆออกมา หลังจากที่ได้

Cecilia Payne – Gaposchkin