58 / 62
นิตยสาร สสวท.
58ิ
ต
สวัสดีคุณ ๆ ผู้อ่านที่เคารพรัก
วันนี้ต่ายจะพูดเรื่องธรรมชาติของวิทยาศาสตร์ ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา นั่นก็เพราะว่า
นักวิทยาศาสตร์ไม่เคยหยุดคิด ไม่เคยหยุดสังเกต และไม่เคยหยุดค้นหาค�
ำตอบกันสักที
และในฉบับนี้ก็จะเป็นตัวอย่างของการศึกษา
ทางวิทยาศาสตร์อีกตัวอย่างหนึ่งที่ต่ายเองก็ไม่คิดว่า
จะมีอะไรให้เราได้เรียนรู้และค้นพบใหม่แล้ว อ้า....คุณ ๆ
เริ่มสงสัยกันแล้วใช่ไหม
จากตัวอย่างที่ต่ายเขียนพาดพิงถึง คุณ ๆ เชื่อไหม
ว่า บางตัวอย่างออกจะเป็นเรื่องไกลตัวเด็กระดับประถมไป
สักหน่อย หากไม่มีภาพประกอบหรือสื่อที่ดี เห็นท่าจะ
ท�
ำให้เด็ก ๆ เข้าใจได้ยากเลยทีเดียว
ต่ายขอย้อนกลับมาตัวอย่างที่ใกล้ เคียงกับ
เรื่องเล่าของต่ายในวันนี้กันดีกว่า นั่นก็คือด้วงกับมด
ก็คือด้วงให้อาหารกับมดและมดก็คอยป้องกันอันตราย
ให้กับด้วง แต่...ในงานวิจัย เรื่อง Lycaenid Caterpillar
Secretions Manipulate Attendant Ant Behavior, 2015
ของทีมวิจัยของศาสตราจารย์ MasaruHojo นักวิทยาศาสตร์
ชาวญี่ปุ่น ที่ได้ค้นพบรายละเอียดของความสัมพันธ์
ของสิ่งมีชีวิต 2 ชนิด คือ หนอนผีเสื้อญี่ปุ่นที่มีชื่อว่า
Japanese oakblue butterfly
(Narathura japonica)
กับมด
Pristomyrmex punctatus
มากกว่าแค่การให้
อาหารและการป้องกันอันตราย ทีมวิจัยทีมนี้พบว่า เฉพาะ
มดที่กินของเหลวที่ปล่อยออกมาจากตัวดักแด้หนอน
ผีเสื้อเท่านั้น ที่จะถูกควบคุมโดยสารเคมีที่ปล่อยออก
มาจากการขยับขนรอบ ๆ ตัว เมื่อมีภัยมาใกล้ตัวดักแด้
เพื่อส่งสัญญาณควบคุมให้มดที่กินของเหลวดังกล่าว
หันมาท�
ำหน้าที่ป้องกันอันตรายให้ และสารเคมีที่ปล่อยออก
มานี้จะไม่มีผลไปบังคับมดที่ไม่ได้กินของเหลวนั้นเข้าไป
สมัยเด็ก ๆ ต่ายเชื่อว่า คุณ ๆ ต้องคุ้นกับค�
ำว่า
“ภาวะพึ่งพา (Mutualism)” กันมาบ้างในหลากหลาย
ความรู้สึก โดยบางคนอาจจะคุ้นเคยกันแบบลางเลือน
เสมือนจ�
ำหน้าเพื่อนเก่ากันไม่ได้แล้ว หรือบางคนอาจจะ
คุ้นเคยกับค�
ำนี้เหมือนกับเป็นเพื่อนสนิท
ภาวะพึ่งพา เป็นเรื่องเกี่ยวกับความสัมพันธ์
ของสิ่งมีชีวิตสองชนิด ที่อาศัยอยู่ร่วมกันและต่างฝ่าย
ต่างได้รับประโยชน์จากการอาศัยอยู่ร่วมกัน จากตัวอย่าง
ในหนังสือวิทยาศาสตร์ระดับประถมศึกษาที่ต่ายพบ
ก็คือ ปลวกกับโพรโทซัวที่อาศัยอยู่ในล�
ำไส้ปลวก ไลเคน
(ราและสาหร่ายอาศัยอยู่ร่วมกัน) พืชตระกูลถั่วกับ
แบคทีเรียที่ปมรากถั่ว ต่อไทรกับลูกไทร แบคทีเรีย
ในล�
ำไส้ใหญ่ของสัตว์ ปลาการ์ตูนกับดอกไม้ทะเล
ด้วงกับมด
ต่าย แสนซน