52 / 62
นิตยสาร สสวท.
52
ปัญหาหนึ่ง ที่สนใจกันมาตั้งแต่สมัยโบราณ คือ แสง
เคลื่อนที่ได้เร็วเพียงใด
Galileo Galilei ได้เคยขอให้ศิษย์และตนเองยืนบนเขา
สองลูกที่รู้ระยะห่างกัน เมื่อถึงเวลาที่ก�
ำหนดก็ให้ศิษย์จุด
ตะเกียง แล้ว Galileo พยายามวัดเวลาที่ใช้ในการเดินทาง
ของแสง ผลปรากฏว่า เขาจับเวลาไม่ได้ เพราะแสงเคลื่อนที่
เร็วมากจนประสาทมือจับเวลาไม่ทัน
Réne Descartes นักคณิตศาสตร์ฝรั่งเศสก็คิดเช่นกัน
ว่า แสงมีความเร็วสูงถึงอนันต์ คือสามารถเดินทางจากแหล่ง
ก�
ำเนิดถึงจุดหมายปลายทางได้ โดยไม่ใช้เวลาเลย
แต่มีนักวิทยาศาสตร์ท่านหนึ่ง ที่เคยเห็นพ้องกับ
Descartes ว่า มนุษย์คงไม่สามารถวัดความเร็วของแสงได้ แต่
ในเวลาต่อมากลับเปลี่ยนใจและคิดว่า ถ้าวัดความเร็วของแสง
บนโลกไม่ได้ ก็ต้องพยายามวัดความเร็วของแสงบนสวรรค์
เขาผู้นั้นชื่อ Olaus Christen Roemer
Olaus Christen Roemer เกิดเมื่อวันที่ 25 กันยายน
ค.ศ.1644 (ตรงกับรัชสมัยพระเจ้าปราสาททอง) ที่เมือง
Arhus เดนมาร์ก ในปีที่ Roemer ถือก�
ำเนิดนั้น Isaac
Newton มีอายุ 2 ขวบ Galileo ได้เสียชีวิตไปแล้ว 2 ปี
ส่วน Christiaan Huygens มีอายุ 15 ปี และ Giovanni
Cassini มีอายุ 19 ปี ส�
ำหรับ Edmond Halley ยังไม่เกิด
มาดูโลกจนอีก 12 ปี บุคคลทั้งหมดที่กล่าวมามีความสนใจ
และมีผลงานเรื่องแสงทั้งสิ้น
บิดาของ Roemer มีอาชีพเป็นพ่อค้า มารดาเป็น
บุตรสาวของสมาชิกสภาเมือง Arhus ในวัยเด็ก Roemer เรียน
หนังสือเก่งมาก เมื่ออายุ 18 ปี เขาส�
ำเร็จการศึกษาจาก
โรงเรียนสอนศาสนาแห่ง Arhus แล้วไปศึกษาต่อที่
มหาวิทยาลัย Copenhagen โดยมี Rasmus Bartholin
เป็นอาจารย์สอน (Bartholin คือผู้พบปรากฏการณ์การ
หักเหคู่ (double refraction) ของแสงในผลึก calcite ที่
เกิดขึ้นเวลารังสีแสงผ่านเข้าไปในผลึก จะถูกแยกออกเป็น
สองรังสี) ความสามารถทางวิชาการของ Roemer ท�
ำให้
Bartholin รู้สึกประทับใจมาก จึงมอบหน้าที่ให้เป็น
ผู้วิเคราะห์ข้อมูลดาราศาสตร์ของ Tycho Brahe มาตีพิมพ์
ในวารสารของมหาวิทยาลัย
ชื่อเสียงและความส�
ำเร็จในการท�
ำงานของ Roemer ใน
เรื่องนี้ได้เป็นที่เลื่องลือถึงวงการวิชาการในต่างประเทศ จน
พระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศสทรงเชิญให้ Roemer เป็น
พระอาจารย์ถวายพระอักษรแด่มกุฎราชกุมารของฝรั่งเศส
และเป็ นนายช่ างที่มีหน้ าที่สร้ างน�้
ำพุที่พระราชวัง
Versailles ของพระองค์ด้วย
หลังจากที่เสร็จภาระงานในฝรั่งเศส ในปี ค.ศ. 1681
Roemer วัย 37 ปี ได้เดินทางกลับเดนมาร์กเพื่อเข้ารับ
ต�
ำแหน่งศาสตราจารย์แห่งมหาวิทยาลัย Copenhagen
และเข้าพิธีสมรสกับ Anne Bartholin ผู้เป็นบุตรสาวของ
อดีตอาจารย์ที่ปรึกษา
Roemer ชอบงานด้านดาราศาสตร์มาก หลังจากที่ได้
สร้างกล้องดูดาวเพื่อใช้วิจัยค้นคว้าที่มหาวิทยาลัยแล้ว เขา
ได้ ใช้ เวลาอีก 10 ปี เพื่อศึกษาดวงจันทร์ทั้ง 4 ของ
ดาวพฤหัสบดีที่ Ga l i leo พบจนมีข้ อมูลเกี่ยวกับ
Io, Europa, Callisto และ Ganymede ที่สมบูรณ์ยิ่งกว่า
ที่บรรดานักดาราศาสตร์ต่าง ๆ เคยค้นพบ
Olaus
Roemer
ผู้วัดความเร็วของแสงได้เป็นคนแรก
สุทัศน์ ยกส้าน
ราชบัณฑิต ส�
ำนักวิทยาศาสตร์ สาขาพิสิกส์และดาราศาสตร์