นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 196 กันยายน - ตุลาคม 2558

42 / 61

นิตยสาร สสวท.
42
จากกิจกรรมที่น�ำเสนอไปนั้นสามารถใช้อธิบาย
เรื่องการเกิดเมฆสีขาว และเทาด�ำ อย่างไรก็ตามสีของเมฆ
ไม่ได้มีเพียงสีขาวและเทาด�ำเท่านั้น บางครั้งอาจมีสีส้มเหลือง
ส้มแดง เขียว ฯลฯ ที่เป็นเช่นนั้นเพราะในบางครั้ง
แสงที่เดินทางสู่ก้อนเมฆไม่ได้เป็นแสงสีขาวตลอด เช่น
ช่วงเช้าหรือเย็น แสงในช่วงคลื่นสีน�้ ำเงินที่กระเจิงได้ดี
จะกระเจิงออกไปเกือบหมด เหลือเพียงแสงสีส้มแดง
เมื่อแสงสีส้มแดงเหล่านี้ตกกระทบก้อนเมฆและกระเจิง
มาสู่ตาเรา เราจึงเห็นก้อนเมฆเหล่านั้นมีสีส้มแดง
มาลองอธิบายผลการทดลองกัน
การที่เราเห็นเมฆมีสีต่าง ๆ กันนั้นเกิดจากการที่
แสงตกกระทบหยดน�้ำภายในก้อนเมฆและเกิดการกระเจิง
ของแสงเข้ามาสู่ตาของเราแตกต่างกัน การทดลองข้างต้นเป็น
การจ�ำลองให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างการกระเจิงของแสง
กับสีของวัตถุ น�้ำที่ปราศจากนมจะเสมือนกับท้องฟ้าที่มี
ละอองน�้ำขนาดเล็กและมีปริมาณอยู่น้อยมาก แสงจึงไม่ตก
กระทบจนเกิดการกระเจิงมาสู่ตาเรา เราจึงไม่เห็นละอองน�้ำ
เหล่านั้นในลักษณะกลุ่มก้อนของเมฆ
เมื่อใส่นมเข้าไป อนุภาคของนมจะเสมือนละอองน�้ำ
ขนาดใหญ่ภายในก้อนเมฆ ซึ่งเมื่อแสงไปตกกระทบจะเกิด
การกระเจิงของแสงมายังตาของเรา ท�ำให้เรามองเห็นเป็นสี
ถ้าแสงสามารถกระเจิงมาสู่ตาของเราได้ครบทุกสเปกตรัม
ของแสงเราก็จะเห็นเป็นสีขาว ดังเช่นที่เรามองเห็นเมฆมี
สีขาวเป็นรูปทรงต่าง ๆ
การทดลองในขั้นตอนที่ 3 เมื่อใส่นมปริมาณมาก
จะเสมือนก้อนเมฆที่มีละอองน�้ำขนาดใหญ่และอยู่กัน
หนาแน่น ซึ่งเมื่อส่องไฟฉายจากก้นบีกเกอร์จะพบว่า
บริเวณด้านบนของคอลลอยด์ ซึ่งอยู่ห่างจากจุดก�ำเนิดแสง
จะมีสีเทาด�ำ เนื่องจากอนุภาคนมที่หนาแน่นเป็นตัวบดบัง
แสงท�ำให้แสงเดินทางไปไม่ถึงบริเวณนั้น ในกรณีเช่นนี้
เราจะพบเจอได้บริเวณฐานเมฆ ที่ซึ่งแสงจากดวงอาทิตย์
ด้านบนเดินทางมาไม่ถึง (ภาพ ก) และในกรณีที่ภายใน
ก้อนเมฆมีละอองน�้ำอยู่จ�ำนวนมากเช่น ในช่วงก่อนฝนตก
ก็จะพบเจอเมฆเป็นสีเทาด�ำได้
กิจก ร รมก า รทดลอ ง เรื่ อ ง สีขอ ง เ มฆนี้ เ ป็ น
การทดลองอย่างง่ายที่เน้นให้เด็กนักเรียนระดับชั้นประถม
ศึกษาถึงชั้นมัธยมศึกษาตอนต้นหรือผู้ที่สนใจมีความเข้าใจ
ที่ถูกต้องในเรื่องนี้ โดยผู้ที่ท�ำกิจกรรมนี้ควรจะมีความรู้พื้นฐาน
เรื่องการเกิดเมฆมาก่อน เพื่อที่จะสามารถเชื่อมโยงองค์ประกอบ
และกลไกในการเกิดเมฆเข้ากับเรื่องการเกิดสีของเมฆได้
ขอขอบคุณภาพประกอบจาก
1. ดร. สงกรานต์ อักษร รองอธิบดี ฝ่ายวิชาการ
กรมอุตุนิยมวิทยาแห่งประเทศไทย
2. นางสาววิชุราตรี กลับแสง นักวิชาการสาขาโลก
ดาราศาสตร์ และอวกาศ สถาบันส่งเสริมการสอน
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
3. สาขาเทคโนโลยีทางการศึกษา สถาบันส่งเสริม
การสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บรรณานุกรม
The Color of Clouds. Retrived Septamber 25, 2015,
from
The Colour of Clouds. Retrived Septamber 25, 2015,
from
คอลลอยด์. พจนานุกรมศัพท์วิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยี
ฉบับอิเล็กทรอนิกส์ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยี. สืบค้นเมื่อ 25 กันยายน 2558, จาก http://
ภาพ ก บริเวณฐานเมฆที่มีสีเทาด�ำนั้นเกิดจากแสงจาก
ดวงอาทิตย์ส่องผ่านมาไม่ถึง เช่นเดียวกับการทดลองที่บริเวณด้านบน
ของคอลลอยด์มีสีเทาด�ำเนื่องจากแสงจากไฟฉายจากก้นบีกเกอร์
ส่องมาไม่ถึง
ให้เปรียบเทียบสีของน�้ำเปล่าเมื่อถูกส่องด้วยไฟฉาย
สีของคอลลอยด์ที่มีนมปริมาณเล็กน้อย และคอลลอยด์ที่มีนม
ปริมาณมาก หากสมมติให้อนุภาคของนมเป็นเสมือนละอองน�้ำ
ในก้อนเมฆ ผู้อ่านจะอธิบายการเกิดสีของเมฆได้อย่างไร
ชวนคิดิ
ต