นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 214 กันยายน - ตุลาคม 2561

53 / 62

53 ปีที่ 46 ฉบับที่ 214 กันยายน - ตุลาคม 2561
ภาพ 3 นาฬิกาลูกตุ้ม
ที่มา
ภาพ 2 การค้นพบลักษณะดาวเสาร์ของ Christiaan Huygens
ที่มา
การฝนเลนส์ด้วยตนเอง ตามกระแสนิยมของผู้คนในยุคนั้น
เพื่อสร้างกล้องโทรทรรศน์ส�ำหรับใช้ดูดาว และประสบความส�ำเร็จ
ในการสร้างกล้องโทรทรรศน์ที่มีอ�ำนาจในการแยกภาพได้ดี
จนสามารถเห็นรายละเอียดของดาวเคราะห์ต่างๆ ได้ดีกว่า
กล้องโทรทรรศน์ของคนอื่นๆ ในเวลานั้น
เมื่ออายุ 30 ปี Huygens เป็นบุคคลแรกที่ได้เห็น
Titan ซึ่งเป็นดวงจันทร์บริวารที่มีขนาดใหญ่ที่สุดของดาวเสาร์
และพบว่า ดาวเสาร์ที่ Galileo เคยเห็นว่ามีลักษณะไม่กลม
เหมือนดาวเคราะห์ดวงอื่นๆ เพราะมีรูปร่างแตกต่างตามวัน
เวลาที่สังเกต เช่น บางเวลาจะเห็นมีดาวขนาดเล็กสองดวง
โคจรอยู่ข้างๆ เสมือนว่า ดาวเสาร์มี “หู” แต่ในบางเวลาหูทั้ง
สองข้างได้หายไป เสมือนว่าดาวเสาร์ได้กลืนกินดาวบริวารทั้ง
สองดวง ซึ่งก็ตรงตามเรื่องเล่าในเทพนิยายที่ยักษ์ Cronus ซึ่ง
เป็นเทพเจ้าประจ�ำดาวเสาร์ กินลูกของตนเอง
วาดภาพผิวของดาวอังคารอย่างหยาบๆ ได้ค�ำนวณรัศมี
ของดาว และเวลาที่ดาวใช้ในการหมุนรอบตัวเองด้วย
ในปี ค.ศ. 1661 Huygens ได้เดินทางไปเยือน
ลอนดอน เพื่อพบปะบรรดานักวิทยาศาสตร์อังกฤษที่มี
ชื่อเสียง เช่น Robert Boyle, Robert Hooke ที่สมาคม
Royal Society และรู้สึกประทับใจในผลงานของ Boyle ที่
ใช้ปั้มสุญญากาศในการพบกฎของ Boyle รวมถึงได้ชื่นชม
นาฬิกาที่ Hooke สร้าง แต่ Huygens พบว่านาฬิกายังเดินได้
ไม่เที่ยงตรง จึงสนใจจะสร้างนาฬิกาที่เดินได้เที่ยงตรงกว่า
ส่วนนาฬิกาลูกตุ้ม (Pendulum) ที่เป็นที่นิยมใช้ในเวลานั้น
ก็เดินได้ไม่เที่ยงตรงมาก เพราะลูกตุ้มที่แกว่งไปมามีรัศมี
(จึงมิได้เป็นอนุภาค) ดังนั้น เวลาในการแกว่งครบรอบจึงต้อง
ค�ำนึงถึงรูปทรงของลูกตุ้มด้วย ด้านเชือกที่ใช้ในการแขวน
ลูกตุ้มก็มีสมบัติยืดหยุ่น คือหดเข้า และยืดออกได้ ท�ำให้
ความยาวของเพนดูลัมเวลาแกว่งไม่คงตัว นอกจากนี้อากาศ
ซึ่งเป็นตัวกลางให้ลูกตุ้มเคลื่อนที่ ก็มีความหนืด (คือมีแรง
ต้าน) อุณหภูมิของอากาศโดยรอบจึงไม่คงตัว สาเหตุเหล่านี้
ท�ำให้นาฬิกาแต่ละเรือนเดินไม่เคยตรงกันเลย ช่างออกแบบ
นาฬิกาจึงได้ก�ำหนดให้นาฬิกามีเข็มชั่วโมงเพียงเข็มเดียว
บนหน้าปัด จากนั้น Huygens ก็ได้เปลี่ยนแปลงสปริง
ของ Hooke เป็นแบบสปริงเกลียว ท�ำให้นาฬิกาที่เขา
สร้างสามารถเดินได้เที่ยงตรงขึ้น จนสามารถน�ำไปใช้หา
ต�ำแหน่งของเมืองต่างๆ บนเส้นแวงได้ โดยให้เรือเดินทะเล
น�ำนาฬิกาที่ Huygens สร้าง ติดเรือไปด้วย นาฬิกาของ
Huygens จึงได้เปิดยุคของการส�ำรวจโลกและล่าอาณานิคม
เมื่อมีชื่อเสียงโด่งดัง ในปี ค.ศ. 1664 สมเด็จ
พระเจ้า Louis ที่ 14 ได้ทรงเชิญ Huygens เป็นสมาชิก
ของสถาบัน Académie des Sciences ที่ปารีส โดยให้
เป็นหัวหน้ากลุ่มวิจัยวิทยาศาสตร์ ขณะด�ำรงต�ำแหน่ง
นักวิทยาศาสตร์แห่งราชส�ำนักนี้เองที่ Huygens ได้พบ
ในที่สุดกล้องโทรทรรศน์ที่ Huygens สร้าง ก็ได้
ช่วยให้ Huygens ประจักษ์ความจริงว่า ดาวเสาร์มีวงแหวน
ล้อมรอบ และการที่เขาเห็นดาวเสาร์มีรูปร่างแปลกๆ เพราะ
ระนาบของวงแหวนเอียงท�ำมุมต่างๆ กับระดับสายตา เช่น
ถ้าระนาบวงแหวนอยู่ในแนวเดียวกับระดับสายตา วงแหวน
ก็จะไม่ปรากฏให้เห็น Huygens ได้เขียนบันทึกเกี่ยวกับการ
ค้นพบนี้เป็นรหัสเพราะไม่ต้องการให้ใครร่วมรู้เรื่องที่ตนพบ
อีก 3 ปีต่อมา Huygens ได้เห็น Orion nebula
(เนบิวลานายพราน) และดาวฤกษ์ 3 ดวง ในกลุ่มดาวนายพราน
ที่ปัจจุบันมีชื่อว่า Alnitak, Alnilam และ Mintaka อีกทั้งยังได้