10 / 62
10
นิตยสาร สสวท.
รอบรู้วิทย์
การเขียนรูปดวงจันทร์ข้างขึ้น-ข้างแรม
นิพนธ์ ทรายเพชร
ราชบัณฑิต ผู้เชี่ยวชาญพิเศษ สสวท.
การเคลื่อนที่ของดวงจันทร์
ดวงจันทร์เป็นดาวบริวารของโลก เป็นดาวดวงเดียวที่
เคลื่อนรอบโลก โดยเคลื่อนไปในทิศทางเดียวกันกับการหมุน
รอบตัวเอง และการโคจรของโลกรอบดวงอาทิตย์ คือจากทิศ
ตะวันตกไปทางทิศตะวันออก
การหมุนรอบตัวเองของโลกรอบละ 1 วัน ทำ
�ให้เกิด
ปรากฏการณ์ 3 อย่างคือ การขึ้น-ตกของดวงดาว ทิศ และ
กลางวันกลางคืน
การโคจรรอบโลกของดวงจันทร์รอบละ 1 เดือนโดยหัน
ด้านเดียวมาทางโลกตลอดเวลา ทำ
�ให้เกิดปรากฏการณ์หลาย
อย่าง เช่น การเกิดดวงจันทร์ข้างขึ้น-ข้างแรม ดวงจันทร์ขึ้นช้า
วันละประมาณ 50 นาที และคนบนโลกเห็นเฉพาะด้านใกล้ของ
ดวงจันทร์เท่านั้น
การเขียนรูปดวงจันทร์บนกระดาษ
การเขียนรูปดวงจันทร์ข้างขึ้น - ข้างแรม ณ ตำ
�แหน่งต่าง ๆ
รอบโลก ควรเขียนให้ถูกต้องตามหลักการสะท้อนแสงจากดวง
อาทิตย์ และทิศทางที่หันด้านนูนหรือด้านสว่างของดวงจันทร์
เข้าหาดวงอาทิตย์ เช่น ดวงจันทร์ข้างขึ้นหันด้านนูนหรือด้าน
สว่างไปทางทิศตะวันตก ส่วนดวงจันทร์ข้างแรมหันด้านนูนหรือ
ด้านสว่างไปทางทิศตะวันออก
ต่อไปนี้เป็นการเขียนรูปดวงจันทร์ข้างขึ้น-ข้างแรมที่ผู้เขียน
เห็นว่าถูกต้อง ด้านที่หันมาทางโลกของดวงจันทร์แบ่งเป็น 4 ส่วน
เท่า ๆ กัน และแทนด้วย ก. ข. ค. ง. ส่วน O เป็นตำ
�แหน่งที่อยู่
ใกล้โลกที่สุด หรือจุดศูนย์กลางของจันทร์เพ็ญ
รูปดวงจันทร์ข้างขึ้นข้างแรมของผู้เขียน
รูปที่ปรากฏบนฟ้าของดวงจันทร์
ทางโคจรของดวงจันทร์รอบโลก
ดวงจันทร์ได้รับแสงจากดวงอาทิตย์
ครึ่งดวงเสมอ
โลกหมุนรอบตัวเองจากตะวันตกไปตะวันออก
แรม 15 ค่ำ
�
ขึ้น 15 ค่ำ
�
แรม 8 ค่ำ
�
ขึ้น 8 ค่ำ
�
ด้านสว่างของดวงจันทร์ที่มองไม่เห็น
ดวงจันทร์ข้างขึ้น-ข้างแรม เมื่อมองจากขั้วโลกเหนือ
ด้านสว่างของดวงจันทร์ที่เห็นเป็นเสี้ยว