นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 214 กันยายน - ตุลาคม 2561

23 / 62

23 ปีที่ 46 ฉบับที่ 214 กันยายน - ตุลาคม 2561
“เพราะว่าพลูโตน่ารัก”
“ครั้งหนึ่งพลูโตเคยเป็นดาวเคราะห์”
ภาพ 2 ดาวพลูโตที่ถ่ายภาพโดยยาน New Horizons
ที่มา
ส�ำหรับการสร้างยานอวกาศ ต้นแบบจะเป็น
การสร้างยานไปลงจอดบนดวงจันทร์ แต่ผู้เขียนเลือก
ดาวพลูโตด้วยเหตุผลหลายประการ เพราะดาวพลูโต
ถูกค้นพบในปี พ.ศ. 2473 โดย Clyde Tombaugh และ
ถูกจัดให้เป็นดาวเคราะห์ดวงที่ 9 ที่โคจรรอบดวงอาทิตย์
แต่ในปีพ.ศ.2549 ดาวพลูโตถูกลดสถานะจากดาวเคราะห์
เป็นดาวเคราะห์แคระ แม้ เราจะมีความรู้ เกี่ยวกับ
ดาวพลูโตค่อนข้างน้อย และยังมองไม่เห็นดาวพลูโต
ได้อย่างชัดเจน แต่เมื่อวันที่ 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2558
ยานอวกาศชื่อ New Horizons ของสหรัฐอเมริกา
ได้โคจรผ่านดาวพลูโตและถ่ายภาพเพื่อส่งข้อมูลกลับ
มายังโลก ท�ำให้เห็นภาพดาวพลูโตชัดเจนขึ้นว่า มีบริเวณ
ส่วนหนึ่งบนดาวมีลักษณะคล้ายหัวใจ ซึ่งท�ำให้เราจดจ�ำ
ดาวดวงนี้ได้ดีขึ้นว่าเป็นดาวที่มีหัวใจ
ดาวพลูโตเคยถูกจัดว่าเป็นดาวเคราะห์ดวงหนึ่ง
แต่ปัจจุบันถูกจัดให้เป็นดาวเคราะห์แคระ การเปลี่ยนแปลง
ของความรู้ต่างๆ สามารถเกิดขึ้นได้ในทุกวิชาไม่ใช่เฉพาะ
แต่ดาราศาสตร์เท่านั้น โดยเมื่อเวลาผ่านไป ความรู้ต่างๆ
สามารถจะเปลี่ยนแปลงได้ ถ้ามีการศึกษาเพิ่มเติมหรือมี
ข้อมูลมากขึ้น และการจัดแบ่งหมวดหมู่ของสิ่งใดๆ ก็ตาม
ล้วนขึ้นกับการก�ำหนดเกณฑ์ของมนุษย์ เช่น การจัด
หมวดหมู่ของดวงดาวและการจัดหมวดหมู่ของสิ่งมีชีวิต
ดังนั้น ในการจัดกิจกรรมนี้จึงควรกล่าวถึง
การเปลี่ยนแปลงของความรู้ต่างๆ โดยยกตัวอย่างดาวพลูโต
และท้าวความเดิมว่า เมื่อนานมาแล้ว (ก่อนปี พ.ศ. 2549)
นักเรียนจะมีความรู้ว่าระบบสุริยะมีดาวเคราะห์ 9 ดวง
หรือที่เรียกว่าดาวนพเคราะห์ เรียงจากที่ใกล้ดวงอาทิตย์
ที่สุดจนถึงไกลที่สุดดังนี้ คือ พุธ ศุกร์ โลก อังคาร พฤหัสบดี
เสาร์ยูเรนัส เนปจูนและพลูโตแต่ในหนังสือเรียนปัจจุบันนี้
หรือที่นักเรียนศึกษาในห้องเรียน จะพบว่าระบบสุริยะมี
ดาวเคราะห์ 8 ดวง และมีบริวารอื่นๆ เช่น ดาวเคราะห์
แคระ ดาวหาง ดาวเคราะห์น้อย ซึ่งดาวเคราะห์แคระที่
คุ้นเคยคือ ดาวพลูโต ซึ่งเคยถูกจัดให้เป็นดาวเคราะห์
ผู้จัดกิจกรรมอาจใช้ค�ำถามต่างๆ และอภิปราย
ร่วมกับผู้เข้าร่วมกิจกรรม เช่น ท�ำไมดาวพลูโตที่เคย
เป็นดาวเคราะห์จึงถูกจัดให้เป็นดาวเคราะห์แคระ?
ชื่อดาวเคราะห์แคระเพราะมีขนาดเล็กลง แสดงว่า
ดาวพลูโตมีขนาดเล็กลงใช่หรือไม่? หรือเพราะดาวพลูโต
โคจรห่างจากโลกมากท�ำให้เห็นดาวเล็กลงใช่หรือไม่?
และดาวพลูโตมีความแตกต่างจากดาวอื่นอย่างไร?
ผู้ เข้ าร่ วมกิจกรรมสามารถตอบได้ ว่ า
ดาวพลูโตไม่ได้ถูกเปลี่ยนสถานะเพราะเปลี่ยนแปลง
ขนาดไปจากเดิม ดาวพลูโตยังมีขนาดเท่าเดิมและโคจร
เหมือนเดิม แต่เนื่องจากดาวพลูโตมีความแตกต่างจาก
ดาวเคราะห์ดวงอื่น เช่นมีวงโคจรเป็นวงรี ส่วนดาวดวงอื่น
เช่น พฤหัสบดี ยูเรนัส และเนปจูน มีวงโคจรเกือบจะเป็น
วงกลม นอกจากนี้ระนาบวงโคจรของดาวพลูโตเอียง
ท�ำมุมกับระนาบวงโคจรของดาวเคราะห์ดวงอื่นๆ และมี
ดาวดวงอื่นๆ อีกที่ไม่ได้เป็นดาวเคราะห์แต่มีขนาด
ใหญ่กว่าหรือใกล้เคียงกับดาวพลูโต จนท�ำให้ดาวพลูโต
ถูกตั้งข้อสงสัยว่า ยังสมควรเป็นดาวเคราะห์หรือไม่