นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 190 กันยายน - ตุลาคม 2557

13 / 62

13
ปีที่ 42 ฉบับที่ 190 กันยายน- ตุลาคม 2557
ฤดูร้อนกับลูกเห็บ
บุศราศิริ ธนะ
ผู้ช� ำนาญ สาขาโลก ดาราศาสตร์และอวกาศ สสวท / e-mail :
ลูกเห็บเป็นหยาดน�้ ำฟ้าชนิดหนึ่งซึ่งมีสถานะเป็นของแข็ง
เราทราบกันดีว่ าน�้ ำมีการเปลี่ยนแปลงสถานะได้กล่าวคือ
ในสถานะปกติจะเป็นของเหลว ที่รู้จักกันคือ น�้ำค้าง หรือ น�้ำฝน
เมื่อมีสถานะของแข็งคือ หิมะ หรือ ลูกเห็บ และเมื่อเป็นสถานะ
แก๊สคือไอน�้ำ นั่นเอง ในบรรยากาศประกอบด้วยแก๊สต่าง ๆ และ
มีไอน�้ำรวมอยู่ด้วย ซึ่งหากไอน�้ำในบรรยากาศมีอุณหภูมิลดลงถึง
จุดที่สามารถควบแน่นก็จะเปลี่ยนสถานะเป็นของเหลวซึ่งก็คือ
หยดน�้ำในก้อนเมฆ หรือในฤดูหนาวเรามักจะเห็นน�้ ำค้างเกาะอยู่
ตามยอดหญ้าหรือใบไม้ในตอนเช้า เนื่องจากในฤดูหนาวในช่วง
กลางคืนเมื่อบรรยากาศมีการคายความร้อนออกไปท�ำให้มี
อุณหภูมิลดลง ท�ำให้ไอน�้ำในบริเวณนั้นมีอุณหภูมิลดลงได้จน
สามารถเกิดการควบแน่นกลายเป็นน�้ำค้าง เรากลับมาพิจารณากันว่า
หยดน�้ำภายในก้อนเมฆจะกลายเป็นลูกเห็บตกลงมาได้อย่างไร
กันดีกว่า หยดน�้ำในก้อนเมฆจะถูกกระแสอากาศพาขึ้นไปใน
ระดับความสูงด้านบนท�ำให้อุณหภูมิของหยดน�้ำลดลงเรื่อย ๆ
จนกระทั่งอุณหภูมิของหยดน�้ำลดลงถึง 0 องศาเซลเซียส ซึ่งเป็น
อุณหภูมิที่ท�ำให้เกิดการเยือกแข็ง หรือเปลี่ยนสถานะเป็นของแข็ง
ดังนั้นหยดน�้ำภายในก้อนเมฆก็จะเปลี่ยนสถานะกลายเป็น
เกล็ดน�้ำแข็งภายในก้อนเมฆ ซึ่งถ้ามีความแปรปรวนของกระแส
อากาศภายในก้อนเมฆมาก ก็จะท�ำให้ไอน�้ำที่เกาะอยู่บนพื้นผิว
ของเกล็ดน�้ ำแข็งเกิดการระเหิดกลับ (deposition) กลายเป็น
น�้ำแข็งที่ผิวของเกล็ดน�้ำแข็งเหล่านั้นท�ำให้เกล็ดน�้ำแข็งมีขนาดใหญ่
ขึ้นหากกระบวนการเช่นนี้ยังด�ำเนินไปในเมฆฟ้าคะนองก็จะท�ำให้
เกล็ดน�้ำแข็งมีขนาดใหญ่ขึ้นเรื่อย ๆ จนกระทั่งไม่สามารถพยุงให้
ลอยอยู่ในก้อนเมฆจึงตกลงมากลายเป็นลูกเห็บในที่สุด
รอบรู้วิทย์
ในช่วงฤดูร้อนเรามักจะได้ยินข่ าวเกี่ยวกับภัยธรรมชาติที่
ท�ำความเสียหายกับบ้านพักอาศัยหรือสิ่งปลูกสร้างสาธารณะที่เรียกว่า
“ลมกระโชก” ซึ่งมิใช่ “ลมกรรโชก” เพราะ ค� ำว่า “กรรโชก”
นั้นเป็นการขู่ด้วยกริยาที่มักได้ยินกับค� ำว่ากรรโชกทรัพย์ ตามพจนานุกรม
ฉบับราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายถึง ลมแรงที่เกิดในทันทีทันใด
ชั่วขณะหนึ่งหรือลมที่พัดแรงเป็นพัก ๆ
ภาพข่าวจากหนังสือพิมพ์โพสต์ทูเดย์ออนไลน์ .
com) ในวันที่ 16 มีนาคม 2557 รายงานว่าเมื่อเวลาประมาณ 14.00น. ได้เกิด
พายุฝนฟ้าคะนอง ลูกเห็บตก ที่ อ.ภูเรือ จ.เลย บ้านเรือนประชาชนเสียหาย
หลายหลัง จากภาพจะเห็นว่าถนนปกคลุมไปด้วยลูกเห็บ มองเห็นเป็นสีขาว
คล้ายหิมะตก
รูปที่ 1 ลูกเห็บตกที่ อ.ภูเรือ จ.เลย
สแกนโค้ดนี้เพื่อ
ชมภาพเคลื่่อนไหว