นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 197 พฤศจิกายน - ธันวาคม 2558

5 / 61

5
ปีที่ 44 ฉบับที่ 197 พฤศจิกายน - ธันวาคม 2558
เมื่อ DNA ที่ตัดด้วยเอนไซม์ตัดจ� ำเพาะแทรกเข้า
ไปในพลาสมิดได้ตรงต�ำแหน่งที่เอนไซม์ตัดจะท�ำให้ยีน lacZ
ไม่ท�ำงาน ไม่สามารถสร้างเอนไซม์ beta-galactosidase ได้
เมื่อน�ำพลาสมิดใส่เข้าไปในเซลล์เจ้าบ้านแล้วเลี้ยงในอาหาร
เลี้ยงเชื้อที่ใส่ยาปฏิชีวนะแอมพิซิลลิน และ IPTG ซึ่งเป็นสาร
เหนี่ยวน�ำการสร้าง beta-galactosidase พร้อมกับใส่สาร
X–gal ซึ่งเป็นสารตั้งต้นของเอนไซม์นี้ เซลล์ที่ได้รับพลาสมิด
เท่านั้นที่เจริญได้และเพิ่มจ� ำนวนขึ้นจนมองเห็นเป็นโคโลนี
และสีของโคโลนีแบคทีเรียจะบอกได้ว่าแบคทีเรียโคลนนั้น
สร้าง beta-galactosidase ได้หรือไม่ และเป็นตัวรายงาน
ผลว่าแบคทีเรียโคลนนั้นได้รับ DNA รีคอมบิแนนท์หรือมี
DNA ที่ต้องการแทรกอยู่ในพลาสมิดหรือไม่ ดังภาพที่ 4
ก่อนการท�ำกิจกรรมครูอาจจะเปิดสื่อวีดิทัศน์เรื่อง
การโคลนยีนโดยอาศัยพลาสมิดของแบคทีเรีย จาก http://
ซึ่ง
เป็นสื่อการสอนที่อยู่ในหนังสือเรียนอิเล็กทรอนิกส์ รายวิชา
เพิ่มเติมชีววิทยา เล่ม 4 ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย
เพื่อให้ นักเรียนได้ เรียนรู้ เรื่องการโคลนยีนโดยอาศัย
พลาสมิดของแบคทีเรียในห้องปฏิบัติการ
การจัดกิจกรรมเรื่องการโคลนยีนโดยอาศัยพลาสมิดของ
แบคทีเรีย
วัสดุอุปกรณ์ ส�ำหรับ 1 กลุ่ม จ�ำนวนสมาชิก 5 คน
1. กระดาษสีฟ้าขนาดกว้าง 2.5 cm ยาว 29 cm จ�ำนวน 10 แผ่น
2. กระดาษสีเขียว กว้าง 2.5 cm ยาว 20 cm จ�ำนวน 10 แผ่น
3. กระดาษสีขาว สีฟ้า และสีแดง ขนาดกว้าง 8 cm ยาว 8 cm
สีละ 5 แผ่น
4. ถุงผ้าหรือถุงกระดาษทึบ 5 ถุง
5. ปากกา 5 อัน
6. เทปใส 2 อัน
7. กรรไกร 5 อัน
8. ถาดกระดาษ 6 ถาด
ภาพที่ 4 ฟีโนไทป์ของแบคทีเรียที่ได้รับและไม่ได้รับ DNA
รีคอมบิแนนท์
ยีน lacZ ไม่ท�ำงาน และแบคทีเรีย
ไม่สามารถสร้างเอนไซม์ beta-ga-
lactosidase ได้
พลาสมิดที่มี DNA แทรก
บริเวณยีน lacZ ถูกใส่เข้าไป
ในเซลล์แบคทีเรีย
พลาสมิดที่ไม่มี DNA แทรก
บริเวณยีน lacZ ถูกใส่เข้าไป
ในเซลล์แบคทีเรีย
ยีน lacZ ท�ำงาน และแบคทีเรีย
สามารถสร้างเอนไซม์ beta-galac-
tosidase ได้
ไม่มีเอนไซม์beta-galactosidase
ย่อย X-gal ได้ท�ำให้มองเห็น
โคโลนีของแบคทีเรียเป็นสีขาว
เอนไซม์ beta-galactosidase
ย่อย X-gal ได้สารสีฟ้า ท�ำให้
มองเห็นโคโลนีของแบคทีเรีย
เป็นสีฟ้า
วิธีการท� ำกิจกรรม
1. นักเรียนแต่ละคนเขียนล�ำดับเบสและยีนที่ต้านทาน
ยาปฏิชีวนะแอมพิซิลลินลงแถบบนกระดาษสีฟ้าดังภาพ
ส�ำหรับใช้เป็นพลาสมิด หรือ download ได้จาก http://