นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 183 กรกฎาคม - สิงหาคม 2556

24 / 62

นอกจากนี้ก็ยังมีกลุ่มดาวที่สังเกตได้ง่ายและน่าสนใจบน
ท้องฟ้าที่จะนำ �มายกตัวอย่างก็คือ กลุ่มดาวเต่าหรือกลุ่มดาว
นายพราน ซึ่งประกอบด้วยดาวฤกษ์ 7 ดวง เมื่อลากเส้นตรง
เชื่อมระหว่าง ดาว 4 ดวงรอบนอกจะได้รูปสี่เหลี่ยม คนไทย
จินตนาการเป็นรูปเต่า ภายในกรอบสี่เหลี่ยมจะมีดาว 3 ดวง
เรียงกันเป็นเส้นตรง ส่วนชาวกรีกโบราณนั้นจินตนาการเป็นดาว
นายพรานโดย 4 ดวงแรกรอบนอกเป็นส่วนของร่างกาย อีก 3
ดวงที่เรียงกันเป็นเส้นตรงเป็นเข็มขัดนายพราน
กลุ่มดาวนายพรานยังมีความสำ�คัญอีกอย่างหนึ่งคือ
สามารถใช้เป็นตัวแบ่งครึ่งท้องฟ้าได้ เนื่องจากกลุ่มดาวนาย
พรานนั้นจะเห็นดาวบริเวณเข็มขัดนายพราน(ดาวไถ) ขึ้นตรง
ทิศตะวันออกพอดีและจะตกลับขอบฟ้าตรงทิศตะวันตก และ
ดาวบนสุดในกลุ่มดาวไถนั้นจะปรากฏบนเส้นศูนย์สูตรท้องฟ้า
พอดี จึงใช้แบ่งดาวที่อยู่เหนือศูนย์สูตรท้องฟ้าว่าเป็นดาว ที่อยู่
ในท้องฟ้าซีกเหนือ ส่วนดาวที่อยู่ใต้ศูนย์สูตรจะเป็นดาวที่อยู่
ท้องฟ้าซีกใต้
ที่สำ�คัญยังมีนิทานตำ�นานของกลุ่มดาวที่จะทำ�ให้จดจำ�ชื่อ
และตำ �แหน่งได้ดีขึ้นอีกด้วย และที่จะยกตัวอย่างต่อไปนี้เป็น
นิทานของกลุ่มดาวนายพราน หรือ ดาวเต่า กาลครั้งหนึ่งนาน
มาแล้ว โอไรอัน บุตรของเทพโพไซดอน ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่ง
ท้องทะเล และ ยูเรียล ราชินีแห่งลุ่มน้ำ �อะเมซอน โอไรอันเติบโต
ขึ้นเป็นนายพรานหนุ่มรูปร่างงาม และมีความสามารถเหนือ
มนุษย์ทั่วไป ทำ �ให้โอไรอันสามารถเอาชนะสิงโตได้ โอไรอันมี
หมาตัวใหญ่ชื่อ ซิริอุส เป็นเพื่อนตอนออกไปล่าสัตว์เสมอ และ
เมื่อเขาได้พบกับ อาร์ทีมีส ผู้เป็นเทพแห่งดวงจันทร์ และเป็น
น้องสาวของ อพอลโล เทพแห่งดวงอาทิตย์ โอไรอันและอาร์ทีมีส
ได้ก่อเกิดเป็นความรัก แต่อพอลโลกลับรังเกียจโอไรอันที่เป็น
เพียงมนุษย์ อพอลโลจึงคิดแผนจัดการโอไรอัน โดยจัดการประลอง
ความสามารถขึ้น และนำ�ความไปบอก มหาเทพซุส ผู้เป็นบิดา
ว่า โอไรอันชอบอวดอ้างว่าตนเป็นนายพรานที่เก่งกาจและปราบ
สัตว์ร้ายมาแล้วมากมาย มหาเทพซุสก็เชื่อและรู้สึกพิโรธใน
ความโอหังของโอไรอัน จึงมอบแมงป่องพิษให้อพอลโลนำ�ไป
จัดการโอไรอันในระหว่างการประลอง โอไรอันสามารถเอาชนะ
คู่ต่อสู้ที่เป็นสิงโตตัวดุร้ายลงได้ แต่แล้วเหตุการณ์ไม่คาดฝันก็
เกิดขึ้นจนได้ เมื่อแมงป่องที่แอบซ่อนอยู่ในสิงโตได้ต่อยเข้าที่
แขนของนายพรานหนุ่ม อาร์ทีมีสเห็นดังนั้นก็ตกใจมาก ข้าง
ฝ่ายอพอลโลที่เฝ้าดูก็ดีใจมาก แม้จะเก่งกล้าแต่โอไรอันก็ไม่อาจ
ต้านทานพิษร้ายจากแมงป่องของมหาเทพซุสได้ และเขาก็สิ้นใจ
ต่อหน้าอาร์ทีมีส ทำ�ให้เธอโศกเศร้าเสียใจมาก เมื่อรู้ว่าลูกสาว
เอาแต่ร่ำ�ไห้ที่ชายคนรักจากไปอย่างไม่มีวันกลับ มหาเทพซุสก็
เกิดความเสียใจ จึงได้ส่งดวงวิญญาณของโอไรอันขึ้นไปบน
ท้องฟ้ากลายเป็น กลุ่มดาวนายพราน พร้อมกับซิริอุส หมาคู่ใจ
ที่ได้เป็น กลุ่มดาวหมาใหญ่ ติดตามไปด้วยกันตลอดเวลา และ
ให้ทั้ง 2 กลุ่มดาวนี้อยู่ห่างไกลจากกลุ่มดาวแมงป่องมากที่สุด
จึงไม่เคยปรากฏบนท้องฟ้าพร้อมกันเลย
นอกจากนี้กลุ่มดาวนายพรานยังมีความสำ�คัญในการสังเกต
ฤดูกาลอีกด้วย บนท้องฟ้าจะสังเกตว่ามีดาวดวงหนึ่งสุกสว่าง
มากที่สุดในท้องฟ้าซึ่งอยู่ในกลุ่มดาวหมาใหญ่คือ ดาวซิริอุส
(Sirius) ส่วนทางด้านตะวันออกของกลุ่มดาวนายพรานจะเห็น
ดาวอีกดวงหนึ่งซึ่งมีความสว่างเห็นเด่นชัด คือ ดาวโพรซีออน
(Procyon) อยู่ในกลุ่มดาวหมาเล็ก ดาวฤกษ์ที่สว่างที่สุดในกลุ่ม
ดาวนายพราน คือ ดาวไรเจล (Rigel) ซึ่งเป็นดาวที่อยู่บริเวณ
ขาหลังของเต่านั่นเอง เมื่อลากเส้นตรงระหว่างดาวบีเทลจุส
(Betelgeuse) ซึ่งเป็นดาวขาหน้าดาวเต่ากับดาวโพรซีออนและ
ดาวซิริอุสจะได้รูปสามเหลี่ยมและดาวเหล่านี้จะปรากฏให้เห็น
ในช่วงเดือนธันวาคม จึงเรียกสามเหลี่ยมนี้ว่าสามเหลี่ยมหน้า
หนาว
24
ภาพที่ 2 กลุ่มดาวเต่า หรือ นายพราน
ที่มา : ดัดแปลงจาก The LESA Project 2003 )
ภาพที่ 3
กลุ่มดาวหมาใหญ่
(ดาวซิริอุส)
(ที่มา : http://www.
student_view.
aspx?ID=7157)
นิตยสาร สสวท.