นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 182 พฤษภาคม

นิตยสาร สสวท.

บรรณานุกรม

Postel, S. & Richter, B. (2003).

Rivers for life: anaging water for people and

nature

. Washington,D.C.: Island Press.

World Wildlife Fund. (2004). Rivers at risk: dams and the future of freshwater

ecosystems. Retrieved January 28, 2013, from

http://assets.panda.org/

downloads/riversatriskfullreport.pdf.

แนวคิดในการสร้างเขื่อน เริ่มต้นมาจากความต้องการที่จะ

แก้ไขปัญหาการขาดแคลนน้ำ

�และพลังงานที่ประชากรหลายพัน

ล้านคนทั่วโลกประสบอยู่ ประเทศต่าง ๆ เช่น สหรัฐอเมริกา จีน

ตุรกี รวมถึงประเทศไทย ต่างก็มีการสร้างเขื่อนขนาดใหญ่เพื่อ

เก็บกักน้ำ

�ขึ้น ในการสร้างเขื่อนที่ขวางลำ

�น้ำ

�ขนาดใหญ่บางครั้ง

อาจส่งผลกระทบกับหลาย ๆ ประเทศที่ลำ

�น้ำ

�นั้นไหลผ่าน เช่น

โครงการสร้างเขื่อนที่ลำ

�น้ำ

�โขง ซึ่งจะมีเนื้อที่อ่างเก็บน้ำ

�ประมาณ

806,000 ตารางกิโลเมตร และจะส่งผลต่อประเทศจีน ลาว ไทย

พม่า เวียดนามและกัมพูชา

การสร้างเขื่อนนั้นสามารถช่วยแก้ปัญหาน้ำ

�ท่วมฉับพลัน

โดยช่วยชะลอความเร็วของน้ำ

� ปัญหาภัยแล้ง ซึ่งเป็นปัญหา

ที่ประเทศไทยประสบอยู่เป็นประจำ

� โดยมีการเก็บกักน้ำ

�ไว้

ในช่วงที่น้ำ

�หลากและปล่อยน้ำ

�เพื่อการอุปโภค บริโภค และ

ทำ

�การเกษตรในช่วงฤดูที่ขาดแคลนน้ำ

� เช่น ปริมาณน้ำ

�ที่ปล่อย

จากเขื่อนรัชชประภาทำ

�ให้พื้นที่ประมาณ 100,000 ไร่บริเวณ

อำ

�เภอคีรีรัฐนิคมและอำ

�เภอพุนพินสามารถปลูกพืชได้ผลดีใน

ฤดูแล้ง อีกทั้งยังสามารถใช้พลังงานจากน้ำ

�ในการผลิตกระแส

ไฟฟ้าได้เฉลี่ยปีละประมาณ 554 ล้านกิโลวัตต์ต่อชั่วโมงอีกด้วย

นอกจากนี้เขื่อนบางแห่งยังใช้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวและกิจกรรม

นันทนาการต่าง ๆ

แต่หากมองในอีกมุมหนึ่ง การ

สร้างเขื่อนมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม

เป็นอย่างมาก เนื่องจากเขื่อนมักจะ

สร้างบริเวณหุบเขาที่มีลำ

�น้ำ

�ไหลผ่าน

และสร้างขวางลำ

�น้ำ

� เพื่อให้มีน้ำ

�มา

สะสมบริเวณพื้นที่เหนือเขื่อน ดิน

บริเวณนั้นจะถูกน้ำ

�ท่วมขัง ทำ

�ให้ดิน

ขาดความอุดมสมบูรณ์และในการ

สร้างเขื่อนจะใช้พื้นที่กว้างใหญ่ ซึ่งบาง

พื้นที่อาจเป็นพื้นที่ในเขตรักษาพันธุ์

สัตว์ป่า ส่งผลให้ทรัพยากรธรรมชาติที่

อยู่ในพื้นที่นั้น ๆ เสียหาย ไม่สามารถ

นำ

�มาใช้ประโยชน์ได้ พืชพรรณที่อยู่

บริเวณนั้นล้มตาย ซึ่งพืชบางชนิด

อาจเป็นพันธุ์ที่หายาก พื้นที่ป่าแปร

สภาพเป็นพื้นที่น้ำ

�ท่วมขัง ทำ

�ให้สัตว์

ป่าบางส่วนที่หนีน้ำ

�ไม่ทันต้องจบชีวิต

ลง บางส่วนไม่มีที่อยู่อาศัย จนต้องมีการอพยพสัตว์ป่าออกจาก

พื้นที่สร้างเขื่อน ดังเช่น การอพยพสัตว์ป่าที่ตกค้างออกจากพื้นที่

อ่างเก็บน้ำ

� ในเขื่อนรัชชประภา ในปี พ.ศ. 2529 นอกจากนี้ยัง

ทำ

�ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศแหล่งน้ำ

� จากระบบ

นิเวศแบบน้ำ

�ไหลกลายเป็นแบบน้ำ

�นิ่ง สิ่งมีชีวิตที่อาศัยในระบบ

นิเวศน้ำ

�ไหลจะลดจำ

�นวนลงและยังส่งผลต่อการอพยพของปลา

หลายสายพันธุ์

จะเห็นได้ว่าการสร้างเขื่อนมีทั้งข้อดีและข้อเสีย ดังนั้นจึง

ไม่ต้องแปลกใจเลยว่า ในการสร้างเขื่อนแต่ละครั้ง จึงมีกลุ่ม

คนที่เห็นด้วยและไม่เห็นด้วยเสมอ ดังเช่นกรณีพิพาทในการ

สร้างเขื่อนแก่งเสือเต้น ที่จังหวัดแพร่ แล้วผู้อ่านมีความคิด

เห็นเป็นอย่างไร