นิตยสาร สสวท. ฉบับที่ 185 พฤศจิกายน - ธันวาคม 2556

35 / 62

ดร.อภิสิทธิ์ ธงไชย
นักวิชาการ สาขาออกแบบและเทคโนโลยี สสวท. / e-mail:
เรื่องเด่นประจำ�ฉบับ
เทคโนโลยีและวิศวกรรม
คืออะไรในสะเต็มศึกษา
สะเต็มศึกษา หรือ STEM Education เป็นค�ำย่อมา
จาก วิทยาศาสตร์ (Science) เทคโนโลยี (Technology)
วิศวกรรมศาสตร์ (E ngineering) และคณิตศาสตร์ (Mathematics)
ซึ่งปัจจุบันโดยเฉพาะในประเทศสหรัฐอเมริกามีความส� ำคัญที่
ท�ำให้การพัฒนาการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์
และเทคโนโลยีเปลี่ยนแปลงไปบ้างโดยมองว่าการเรียนการสอน
ควรมีการบูรณาการระหว่างสาขาวิชาให้มากขึ้นและมีความ
เชื่อมโยงกับชีวิตจริง รวมทั้งการใช้ทักษะส�ำคัญในศตวรรษที่
21 เพื่อให้ผู้เรียนเห็นความส�ำคัญของการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
คณิตศาสตร์และเทคโนโลยีในชั้นเรียนกับบริบทของโลกแห่ง
ความเป็นจริง เกิดทักษะส�ำคัญเพื่อการด�ำเนินชีวิตในสังคม
และการน�ำมาซึ่งการพัฒนาสิ่งใหม่ ๆ หรือนวัตกรรม เพื่อการ
พัฒนาขีดความสามารถของประเทศนั่นเอง อย่างไรก็ตามเมื่อ
กล่าวถึงค�ำว่า สะเต็ม จะพบว่านักการศึกษามีความเข้าใจที่แตก
ต่างกันออกไปค่อนข้างหลากหลาย โดยเฉพาะค�ำว่าเทคโนโลยี
และวิศวกรรม (Technology and Engineering) ซึ่งถือได้ว่าเป็น
ค�ำใหม่ที่ปรากฏในการศึกษาระดับขั้นพื้นฐาน ดังนั้นบทความนี้
จึงได้น�ำเสนอความหมายของเทคโนโลยีและวิศวกรรมตามที่ใช้
กันทั้งในประเทศต้นต� ำหรับอย่างสหรัฐอเมริกาหรือแม้กระทั่งสิ่ง
ที่เคยเป็นอยู่ในประเทศไทย
วิศวกรรมศาสตร์ตามแนวทางของสะเต็มศึกษา
ค�ำส�ำคัญที่เพิ่มขึ้นมาในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน ซึ่งไม่
ค่อยพูดถึงกันคือ วิศวกรรมศาสตร์ ที่โดยทั่วไปแล้วจะปรากฏ
ชัดเจนในการศึกษาระดับมหาวิทยาลัย แต่ปัจจุบันมีการน�ำเอาค�ำ
ว่าวิศวกรรมศาสตร์มาใช้ในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานซึ่งอาจท�ำให้
เกิดข้อสงสัยและเกิดความสับสนระหว่างวิศวกรรมศาสตร์ในระดับ
มหาวิทยาลัยและระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ก�ำลังกล่าวถึง ในที่นี้
จะขอสรุปความหมายและแนวทางในการใช้ค�ำว่าวิศวกรรมศาสตร์
ส�ำหรับระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ปรากฏในประเทศสหรัฐอเมริกา
กล่าวคือ วิศวกรรมในที่นี้จะมีความหมายเกี่ยวกับการออกแบบ
(design) วางแผน (planning) การแก้ปัญหา (problem solving)
การใช้องค์ความรู้จากศาสตร์ต่าง ๆ มาสร้างสรรค์ผลงาน ภายใต้
ข้อจ�ำกัดหรือเงื่อนไข (constraints and criteria) ที่ก�ำหนด โดย
ส่วนมากเรามักจะพูดถึงการออกแบบ ว่ากระบวนการออกแบบ
ทางวิศวกรรม (Engineering design process) ซึ่งจะเห็นได้ว่า
วิศวกรรมในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่กล่าวถึงนั้นไม่ได้มีความ
หมายลุ่มลึกจนท�ำให้ยากต่อการปฏิบัติในระดับขั้นเรียนแต่อย่าง
ใด หากแต่เป็นการน�ำเอาองค์ความรู้โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์
คณิตศาสตร์และเทคโนโลยีมาประยุกต์ใช้เพื่อสร้างสรรค์ผลงาน
และเชื่อมโยงกับโลกแห่งความเป็นจริงเท่านั้น
ปีที่ 42 | ฉบับที่ 185 | พฤศจิกายน-ธันวาคม 2556 35