43 / 62
43
ปีที่ 44 ฉบับที่ 198 มกราคม-กุมภาพันธ์ 2559
ในปีคศ. 1948 แทมม์ได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้อ�
ำนวยการ
โครงการสร้างระเบิดไฮโดรเจน โดยการน�
ำอะตอมดิวเทอเรียม
(deuterium) มาหลอมรวมกับอะตอมทริเทียม (tritium) เขาจึงเริ่ม
หาทีมท�
ำงาน และได้ยาคอฟ เซลโดวิช (Yakov Zel’dovich)
มาร่วมกันสร้างระเบิดไฮโดรเจนภายใต้บังคับบัญชาของแทมม์
เซลโดวิชจึงเสนอความคิดให้สร้างระเบิดปรมาณูขนาดเล็ก
ก่อน แล้วให้พลังงานมหาศาลที่เกิดจากการระเบิดบีบอัด
นิวเคลียสของธาตุเบาสองนิวเคลียสให้รวมกัน เพราะแรงอัด
สามารถชนะแรงผลักไฟฟ้าระหว่างประจุบวกของนิวเคลียสได้
ปฏิกิริยาฟิวชันก็จะเกิด แล้วรัสเซียก็มีระเบิดไฮโดรเจนทันที
ซาคารอฟไม่ศรัทธาแนวคิดนี้นัก จึงเสนอวิธีใหม่
ในการสร้ างระเบิดไฮโดร เจน โดยให้ แกนกลางของ
ระเบิดไฮโดรเจนที่จะสร้างเป็นระเบิดปรมาณูขนาดเล็ก
และมีทรงกลมกลวงซ้อนกันหลายชั้นซึ่งทรงกลมเหล่านี้
ท�
ำด้วยดิวทีเรียมและยูเรเนียมเรียงสลับกันเป็นชั้นๆ
เมื่อปฏิกิริยานิวเคลียร์อุบัติ พลังงานที่ถูกปล่อย
ออกมาจะบีบอัดดิวทีเรียมในทรงกลมกลวงให้ปล่อย neutron
ออกมาไปท�
ำปฏิกิริยาฟิชชันในยูเรเนียม ซึ่งจะปลดปล่อย
พลังงานมหาศาลออกมาในที่สุด
ในเดือนมีนาคม ค.ศ.1950 ซาคารอฟกับแทมม์
ได้เดินทางไปเมืองซารอฟ (Sarov) ที่อยู่ห่างจาก Moscow
ประมาณ 500 กิโลเมตร เพื่อสร้างระเบิด เพราะงานชิ้นนี้
เป็นเรื่องราชการลับ ชื่อซารอฟจึงไม่ปรากฏบนแผนที่
มีแต่รหัสว่า อาซามาส -16 (Arzamas-16) ทั้งสองได้ทุ่มเท
ความสามารถพัฒนาระเบิดไฮโดรเจนของรัสเซียจนเป็น
ผลส�
ำเร็จ การทดลองที่เซมิพาลาทินส์ (Semipalatinsk)
ในไซบีเรีย (Siberia) แสดงให้เห็นว่า ระเบิดไฮโดรเจนของรัสเซีย
มีพลังประมาณ 20 เท่ าของระเบิดปรมาณูที่ท�
ำลาย
เมืองฮิโรชิม่า
เมื่อนักอุตุนิยมวิทยารัสเซียตรวจพบว่ า ฝุ่ น
กัมมันตรังสีที่เกิดหลังการทดลองเป็นอันตรายถึงชีวิต
ซาคารอฟจึงเสนอให้สถานที่ทดลองระเบิดครั้งต่อไปอยู่ไกล
จากบริเวณอาศัยของผู้ คน และขอให้ กองทัพทดลอง
ระเบิดไฮโดรเจนในสถานที่ๆ ก�
ำหนดเท่านั้น ถ้อยแถลงนี้
ได้รับการตอบโต้จากนายพลมิโทรแฟน เนเดเลน (Mitrofan
Nedelen) ว่า หน้าที่นักวิทยาศาสตร์คือสร้างระเบิด ส่วนหน้าที่
ใช้ระเบิดเป็นของทหาร
หลังจากนั้นไม่นานซาคารอฟได้รับเลือกเป็น
สมาชิกของสถาบัน Soviet Academy of Sciences ซึ่งมีเกียรติ
ทัดเทียมกับสมาคม Royal Society ของอังกฤษ ขณะนั้น
เขามีอายุเพียง 32 ปี เขาจึงเป็นนักฟิสิกส์อายุน้อยที่สุดของ
สถาบัน อีกทั้งยังได้รับรางวัลสตาลิน (Stalin) ในฐานะวีรบุรุษ
ของชาติด้วย ถึงอย่างไรก็ตามซาคารอฟก็ยังกังวลเรื่องภัย
กัมมันตรังสี เพราะคิดว่า รังสีสามารถท�
ำให้เซลล์ของสิ่งมีชีวิต
กลายพันธุ์ได้ นั่นคือ คนที่รับกัมมันตรังสีมีโอกาสเป็นมะเร็ง
แต่เขาก็รู้ว่ามันเป็นเรื่องยากที่จะพิสูจน์ว่าการเกิดมะเร็งในคน
มีสาเหตุจากกัมมันตรังสีเพียงอย่างเดียว
ซาคารอฟได้ขอให้อิกอร์ คูซาทอฟ (Igor Kurchatov)
ซึ่งเป็นหัวหน้ าหน่ วยวิจัยนิวเคลียร์ ของรัสเซียเข้ าพบ
นายกรัฐมนตรีครูสเชฟ (Khruschev) เพื่อแจ้งให้ทราบว่า
นักฟิสิกส์รัสเซียสามารถจ�
ำลองสถานการณ์การระเบิดปรมาณู
และไฮโดรเจนได้ ด้ วยคอมพิวเตอร์ แล้ ว ดังนั้นรัสเซีย
จึงไม่จ�
ำเป็นต้องทดลองจริง แต่ครูสเชฟไม่เห็นด้วย และบอก
ซาคารอฟว่า ห้ามเข้ามาเกี่ยวข้องกับการเมือง ถ้ายังไม่เข้าใจ
ธรรมชาติของการเมือง ในปี คศ. 1962 รัสเซียจึงได้ทดลอง
ระเบิดนิวเคลียร์อีก 2 ลูก ท่ามกลางเสียงคัดค้านของซาคารอฟ
อาซามาส -16 (Arzamas-16)